Sơn La là nơi hội tụ của 12 dân tộc anh em, mỗi dân tộc đều có một kho tàng di sản văn hóa mang sắc thái riêng, đặc sắc, đang được các cấp, các ngành và cộng đồng các dân tộc chung tay gìn giữ và phát huy.

Dịp này, đến các bản vùng cao của huyện Thuận Châu, Mộc Châu, Bắc Yên, nơi có đồng bào dân tộc Mông sinh sống, sẽ được hòa mình vào không khí nhộn nhịp, rộn ràng chào đón năm mới và được trải nghiệm những nét văn hóa đặc sắc của bà con nơi đây. Đồng bào dân tộc Mông thường đón tết trước Tết Nguyên đán khoảng một tháng. Khắp các bản vang tiếng khèn, tiếng sáo, tiếng đàn môi, xen lẫn tiếng nói cười của bà con tham gia các trò chơi, như: Ném pa pao, tu lu, cầu lông gà... Đặc biệt, những phiên chợ ngày tết luôn rực rỡ sắc màu của trang phục truyền thống, sản vật, ẩm thực đặc trưng... Những giá trị văn hóa ấy luôn được các thế hệ người Mông gìn giữ, phát huy và bảo tồn cùng với tình yêu quê hương, xứ sở.

Các dân tộc khác trên địa bàn tỉnh Sơn La cũng có nhiều di sản văn hóa có giá trị được ghi nhận, bảo tồn. Điển hình là nghệ thuật Xòe của dân tộc Thái đã được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào ngày 15/12/2021. Vào cuối tháng 11 vừa qua, Sơn La là một trong những địa phương diễn ra các hoạt động trong khuôn khổ Vòng chung kết cuộc thi Hoa hậu Du lịch thế giới năm 2022, Sơn La đã phối hợp với đơn vị tổ chức lựa chọn huyện Vân Hồ, Mộc Châu, Quỳnh Nhai và thành phố Sơn La để các thí sinh tham gia trải nghiệm, quay video, giới thiệu các điểm đến du lịch, di sản, hoạt động văn hóa truyền thống đặc sắc của các dân tộc, như: Múa Tha Khềnh của người Mông, huyện Vân Hồ; nghi Lễ gội đầu của dân tộc Thái trắng Quỳnh Nhai; tham gia vòng xòe với 1.000 người dân biểu diễn “Nghệ thuật Xòe Thái” của người Thái Sơn La. Đây là cơ hội để khẳng định, quảng bá với bạn bè quốc tế về bản sắc văn hóa các dân tộc Sơn La.

Trong những năm qua, việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa các dân tộc của tỉnh Sơn La luôn được các cấp, các ngành quan tâm, đã có nhiều đề tài khoa học, đề án, dự án, phương án bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của các dân tộc được triển khai thực hiện, tiêu biểu như: “Khảo sát sưu tầm lễ hội dân tộc Mông tỉnh Sơn La”; “Giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc Thái trong quá trình hội nhập quốc tế”; “Bảo tồn văn hóa cư dân vùng tái định cư thủy điện Sơn La”; “Bảo tồn di sản văn hóa vùng lòng hồ thủy điện Sơn La”... Qua đó, đánh giá thực trạng của di sản văn hóa các dân tộc; đưa ra những định hướng, giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa trên địa bàn toàn tỉnh.

Đến nay, toàn tỉnh Sơn La có 12 di sản văn hóa tiêu biểu được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, gồm: Chữ viết cổ dân tộc Thái; Lễ hội Hết Chá dân tộc Thái (nhóm Thái trắng Mộc Châu); Nghệ thuật Xòe Thái; Lễ cúng dòng họ dân tộc Mông, Lễ Pang A của dân tộc La Ha; nghi lễ cấp sắc của dân tộc Dao; nghệ thuật khèn của người Mông huyện Mộc Châu; nghi lễ truyền thống trong đám cưới của người Dao Tiền; nghi lễ gội đầu của người Thái trắng huyện Quỳnh Nhai; nghệ thuật tạo hoa văn trên trang phục của người Mông, huyện Mộc Châu; nghi lễ Mạng Ma (cầu sức khỏe) của người Xinh Mun, xã Chiềng On, huyện Yên Châu; Lễ Kin Pang Then của người Thái trắng. Ngoài ra, còn có 89 di tích văn hóa vật thể được phê duyệt đưa vào danh mục; trong đó, có 63 di tích được xếp hạng, trong đó, 1 di tích quốc gia đặc biệt, 16 di tích quốc gia, 46 di tích cấp tỉnh.

Bà Hoàng Ngân Hoàn, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cho biết: Thực hiện Đề án “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Sơn La giai đoạn 2020 - 2025, định hướng đến năm 2030 đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững”, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tham mưu triển khai thực hiện hiệu quả các chương trình, dự án về bảo tồn phát huy di sản văn hóa được các cấp thẩm quyền phê duyệt; hoàn thành việc lập nhiệm vụ quy hoạch và quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích; nâng cao chất lượng công tác sưu tầm, nghiên cứu di sản văn hóa phi vật thể và di sản tư liệu; phục hồi và bảo tồn một số loại hình di sản văn hóa phi vật thể, nghệ thuật truyền thống có nguy cơ mai một, ưu tiên di sản văn hóa các dân tộc có số dân dưới 10.000 người. Phát huy giá trị các di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh, góp phần quảng bá hình ảnh đất nước và con người Việt Nam; thực hiện số hóa và lập bản đồ số di tích quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia, bảo vật quốc gia, di sản tư liệu... Xây dựng và triển khai thực hiện các tiểu dự án bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa tốt đẹp của các dân tộc thiểu số phục vụ phát triển du lịch giai đoạn 2021 - 2030 thuộc Dự án 6 trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn tỉnh Sơn La giai đoạn 2021 - 2030.

Cùng với đó, ngành tăng cường tham mưu cho tỉnh tổ chức nhiều hoạt động khơi dậy, bảo tồn và phát huy vốn di sản văn hóa đặc sắc của dân tộc; chú trọng nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể; tập trung đầu tư các thiết chế văn hóa, thể thao, sinh hoạt cộng đồng; định hình rõ nét bản sắc văn hóa, truyền thống tốt đẹp của nhân dân các dân tộc tỉnh Sơn La; quan tâm tạo điều kiện để các văn nghệ sĩ, nghệ nhân dân gian nghiên cứu, lưu truyền, phổ biến hình thức sinh hoạt văn hóa truyền thống và đào tạo, bồi dưỡng, truyền dạy những người kế cận...

Văn hóa các dân tộc ở Sơn La là di sản vô cùng quý giá, chính vì vậy, bảo tồn và phát huy giá trị di sản là một nhiệm vụ hết sức quan trọng trong xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam nói chung và Sơn La nói riêng, để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc, tạo sản phẩm du lịch đặc trưng của vùng đất Sơn La thân thiện và mến khách.