Giải quyết vấn đề sản xuất nhỏ lẻ trong nông nghiệp, nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị sản phẩm, ngày 5/7/2018, Chính phủ ban hành Nghị định số 98/2018/NĐ-CP khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Sau 5 năm thực hiện, nông nghiệp Sơn La có bước chuyển dịch mạnh mẽ, góp phần phát triển kinh doanh bền vững.

Động lực phát triển

Sơn La có trên 350.000 ha đất nông nghiệp. Tuy nhiên, trước đây, do sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, phân tán, không theo nhu cầu của thị trường, nên chưa khai thác hiệu quả tiềm năng, lợi thế về đất đai. Năng lực sản xuất của nông dân còn hạn chế. Hệ thống hạ tầng phục vụ phát triển sản xuất thiếu và yếu ảnh hưởng đến sản xuất, tiêu thụ nông sản. Mặt khác, chưa tạo được mối liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp; giữa sản xuất với tiêu thụ sản phẩm.

Trao đổi về vấn đề này, ông Hà Như Huệ, Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT, cho biết: Nghị định số 98/2018/NĐ-CP của Chính phủ ra đời đã tạo điều kiện thuận lợi, khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, nâng cao lợi ích của các cá nhân tham gia trong chuỗi liên kết, Việc triển khai hiệu quả Nghị định đã khắc phục tình trạng sản xuất nhỏ lẻ, nâng chất lượng sản phẩm nông sản sạch, an toàn theo các tiêu chuẩn; là động lực quan trọng, thúc đẩy phát triển ngành nông nghiệp của tỉnh.

Triển khai Nghị định số 98/2018/NĐ-CP, tỉnh Sơn La đã lồng ghép với chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và chính sách hỗ trợ, chế biến, sản xuất, tiêu thụ nông sản, thực phẩm an toàn trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2018-2021; chính sách khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn của tỉnh.

Trong 5 năm qua, toàn tỉnh hỗ trợ trên 20 tỷ đồng cho 280 doanh nghiệp, HTX xây dựng, duy trì các chuỗi cung ứng thực phẩm nông sản, thủy sản an toàn; phê duyệt 89 dự án phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị, gắn sản xuất với tiêu thụ sản phẩm. Đến nay, có 85 dự án được nghiệm thu, tổng kinh phí gần 166,7 tỷ đồng.

Những mô hình liên kết tiêu biểu

Nhiều năm nay, hàng trăm hộ trồng cà phê ở Thành phố không còn bị tư thương ép giá nhờ liên kết sản xuất với HTX cà phê Bích Thao. Việc sản xuất theo chuỗi liên kết không chỉ giúp bảo đảm đầu ra ổn định, còn làm tăng giá trị sản phẩm, nâng cao thu nhập.

Ông Nguyễn Xuân Thao, Giám đốc HTX cà phê Bích Thao, cho biết: Năm 2017, tôi đã liên kết với 11 hộ trồng cà phê ở bản Hoàng Văn Thụ, xã Hua La thành lập HTX cà phê Bích Thao, quy mô 50 ha cà phê và ký hợp đồng thu mua với 800 hộ trồng cà phê trên địa bàn tỉnh. Với mục đích nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm theo chuỗi cung ứng sản phẩm an toàn, từng bước xây dựng uy tín, thương hiệu cà phê, HTX tập trung mở rộng quy mô sản xuất; tích cực ứng dụng khoa học công nghệ trong các khâu sản xuất, triển khai mô hình trồng cà phê an toàn tiêu chuẩn VietGAP. Ngoài ra, HTX còn liên kết, hợp tác với các doanh nghiệp chế biến sản phẩm cà phê đặc sản xuất khẩu theo hướng bền vững; xây dựng sản phẩm OCOP 5 sao. Năm 2023, dự kiến sản lượng HTX đạt 4.000 tấn cà phê; trong đó, xuất khẩu 90-95%, giá trị ước đạt 15-20 tỷ đồng.

Còn HTX Mé Lếch, xã Cò Nòi, huyện Mai Sơn, với 20 thành viên, sản xuất 100 ha na các loại. Anh Nguyễn Hữu Tứ, Giám đốc HTX, cho biết: Ngay từ khi thành lập, HTX xây dựng quy chế, yêu cầu thành viên chăm sóc đúng quy trình kỹ thuật, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm; có sổ tay ghi chép quy trình chăm sóc, thời gian bón phân, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Tham gia mô hình liên kết, các hộ nông dân được hỗ trợ giống, phân bón; HTX chịu trách nhiệm tổ chức sản xuất, bao tiêu sản phẩm. Với cách làm bài bản, khoa học, tuân thủ chặt chẽ quy trình, sản phẩm na của HTX được cấp giấy chứng nhận VietGAP. Với hình thức liên kết này, HTX tạo được vùng sản xuất hàng hóa tập trung, góp phần nâng cao giá trị sản phẩm.

Ngoài ra, tỉnh Sơn La còn có nhiều doanh nghiệp, HTX liên kết với các hộ nông dân trong sản xuất, chế biến đang hoạt động hiệu quả, như các doanh nghiệp, HTX sản xuất rau, quả liên kết sản xuất, tiêu thụ với các cơ sở chế biến nông sản, hệ thống siêu thị, các tổ chức, cá nhân xuất khẩu nông sản; Công ty cổ phần Mía đường Sơn La ký kết hợp đồng sản xuất, tiêu thụ mía với gần 10.000 hộ; Công ty cổ phần Giống bò sữa Mộc Châu liên kết với gần 580 hộ nông dân chăn nuôi bò sữa; hàng trăm hộ sản xuất ngô cung cấp nguyên liệu cho nhà máy chế biến thức ăn cho bò sữa TMR; 16 cơ sở, nhà máy chế biến chè ký kết trên 7.000 hợp đồng liên kết sản xuất, tiêu thụ chè...

“Chìa khóa” phát triển nông nghiệp hiện đại

Những năm gần đây, đang khẳng định liên kết sản xuất chính là “chìa khóa” giúp xây dựng, phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại, bảo đảm hài hòa, ổn định lợi ích của các chủ thể tham gia. Sau 5 năm triển khai Nghị định số 98/2018/NĐ-CP, tỉnh ta đã xây dựng hàng trăm chuỗi liên kết sản xuất bao tiêu sản phẩm hiệu quả.

Tuy nhiên, thực tế vẫn còn nhiều “rào cản” khiến việc xây dựng, phát triển các chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản chưa như mong muốn. Do nguồn kinh phí không được phân bổ hằng năm, mà lồng ghép từ các chương trình; các doanh nghiệp, HTX khó tiếp cận do vướng mắc về trình tự, thủ tục hồ sơ, các điều kiện để được hỗ trợ; các chính sách của tỉnh chưa cụ thể hóa theo Nghị định số 98/2018/NĐ-CP của Chính phủ.

Đồng chí Nguyễn Thành Công, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, cho rằng: Phát triển nông nghiệp bền vững, giá trị gia tăng cao, công tác tuyên truyền, vận động người dân, hợp tác xã, doanh nghiệp tham gia chuỗi liên kết rất quan trọng. Làm sao cho các bên tham gia liên kết nhận thức được lợi ích lâu dài, cùng thống nhất, bàn bạc kế hoạch thực hiện liên kết là yếu tố quyết định sự thành công của chính sách.

Cùng với đó, tỉnh tập trung phát triển các vùng chuyên canh hàng hóa gắn với đầu tư hạ tầng kỹ thuật phục vụ sản xuất hiện đại; chủ động xây dựng, tổ chức hình thức liên kết phù hợp mỗi ngành hàng cũng như thế mạnh của từng địa phương; lựa chọn, ưu tiên nội dung hỗ trợ hợp lý.

Xây dựng, củng cố phát triển HTX nông nghiệp có đủ năng lực là cầu nối liên kết giữa các thành viên, các hộ sản xuất nhỏ lẻ với thương lái, hệ thống siêu thị, chợ đầu mối, doanh nghiệp chế biến tiêu thụ trong nước cũng như xuất khẩu sản phẩm. Đồng thời, cần xác định các sản phẩm chủ lực của tỉnh, từ đó có kế hoạch, quy hoạch sử dụng đất, đầu tư nguồn lực hình thành các vùng nguyên liệu phát triển bền vững gắn với xây dựng thương hiệu sản phẩm; đẩy mạnh hoạt động quảng bá, xúc tiến thương mại, nâng cao giá trị sản phẩm.

Sau 5 năm thực hiện chính sách hỗ trợ liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, đã giúp người dân, HTX thay đổi tư duy sản xuất, áp dụng các giải pháp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm; phát huy tiềm năng đất đai, lao động của địa phương. Các cấp, ngành cần tiếp tục có giải pháp tháo gỡ khó khăn, để các chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm không bị đứt gãy, phát huy hiệu quả, bền vững.