Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, tỉnh Sơn La giữ vị trí quan trọng, là cửa ngõ tiến vào Tây Bắc, là huyết mạch giao thông nối đồng bằng Bắc Bộ, chiến khu Việt Bắc, Khu III, Khu IV với chiến trường. Với vị trí chiến lược quan trọng đó, Sơn La cùng cả nước huy động sức người, sức của phục vụ chiến đấu, góp phần làm nên chiến thắng. Trong đó, phụ nữ Sơn La sẵn sàng tham gia chiến đấu, hy sinh, đóng góp không nhỏ trong Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Mặc dù không trực tiếp cầm súng, nhưng các chị đã tham gia tải lương thực, phục vụ chiến dịch. Phụ nữ các dân tộc: Thái, Mông, Dao, Khơ Mú, La Ha… xuống núi “tay xách, nách mang” lợn, gà, dê, rau xanh, ngô, khoai... ủng hộ bộ đội đánh giặc. Bên cạnh đó, cán bộ phụ nữ xuống cơ sở tuyên truyền cho chị em hiểu rõ: Đi dân công là để phục vụ chiến dịch, giúp bộ đội đánh giặc giải phóng quê hương.

Tham gia phục vụ thương binh trong các bệnh viện dã chiến, thiếu thuốc, chị em tìm kiếm lá cây rừng để chữa cho thương binh. Mặc dù phải ăn khoai, sắn, củ mài thay cơm, nhưng chị em vẫn giữ đúng số lượng thóc, gạo đã được giao, tổ chức thành tổ xay giã, đội vận chuyển, sẵn sàng giúp đỡ nhau lúc cần kíp. Thóc ở hậu phương chuyển lên chưa kịp xay giã, chị em đã thức suốt đêm, địu con giã gạo mặc dù trời rét thấu xương, để có đủ gạo cho bộ đội. Ngoài ra, chị em còn vào rừng đào củ mài ăn thay cơm để dành gạo cho bộ đội ăn no đánh thắng giặc.

Sơn La nằm trên con đường huyết mạch nối liền hậu phương với mặt trận. Hiểu rõ ý nghĩa quan trọng của chiến dịch, phụ nữ các dân tộc trong tỉnh đã vận động gia đình tự nguyện đóng góp gạo, thực phẩm, trồng nhiều rau xanh cung cấp cho mặt trận, tích cực đi dân công phục vụ cho chiến trường. Trong chiến dịch này, Sơn La đã huy động 21.687 người, trong đó có 5.071 phụ nữ đi dân công, đóng góp 2.484.759 ngày công làm đường 13, đường 41, làm kho lán, bốc vác và phục vụ thương binh. Đặc biệt, phụ nữ ở Quỳnh Nhai rất dũng cảm, bom đạn địch bắn phá như mưa nhưng chị em không hề nao núng, có chị bị thương nhưng vẫn không chịu quay trở về, làm gương cho chị em khác quyết tâm đến đích...

Hưởng ứng sự vận động của Khu Hội, phụ nữ các dân tộc Sơn La đã hăng hái tham gia sửa chữa cầu đường, có 7.622 chị đã đi làm suốt 6 tháng với 685.980 công. Với khẩu hiệu “đi sớm, về muộn” chị em đã tham gia bạt tà luy, đắp đá, rải cấp phối, hót bùn... năng suất tăng 450%.

Bất chấp những hiểm nguy, nhiều nữ dân công, thanh niên xung phong còn tham gia mở đường, sửa đường. Với khẩu hiệu “bảo vệ giao thông tuyệt đối”, chị em dũng cảm đứng cạnh những quả bom nổ chậm làm dấu cho bộ đội, dân công vượt qua, nhiều người còn trực tiếp tham gia chống lầy, phá bom, đắp đường sạt lở, bắc cầu… Nhiều chị xông pha giữa bom đạn để cứu hàng, ngụy trang hàng; số khác lại túc trực ở những đoạn thác, ghềnh hiểm trở, hướng dẫn bè, mảng vượt qua an toàn. Có những đợt mưa to trôi mất cầu, các chị đã nắm tay nhau lội xuống suối, ngâm mình dưới nước, xếp lại đá để xây lại cầu, bảo đảm kế hoạch quân sự.

Chị em đã không quản gian khổ, khó khăn, cùng với anh em làm nhiệm vụ bảo đảm giao thông thông suốt trên các tuyến đường, ngày đêm giữ chốt trên những trọng điểm địch bắn phá ác liệt, như: Ngã ba Cò Nòi, bến phà Tạ Khoa, đèo Pha Đin. Những lúc địch ngừng bắn, chị em cùng tham gia đào bom nổ chậm, làm lại đường, lấp hố bom để thông đường cho xe ta đi.

Cùng với đó, các chị tích cực vận động chồng, con nhập ngũ, lên đường giết giặc. Đồng bào các dân tộc Sơn La đã ủng hộ mặt trận Điện Biên Phủ 4.000 tấn gạo, 144.993 kg thịt các loại, 139.730 kg rau xanh, vượt chỉ tiêu Trung ương giao. Trong các chiến dịch làm đường, nhiều chị đã được bầu là chiến sĩ thi đua, được thưởng Huân chương hạng nhất, nhì, ba của Bộ Tổng tư lệnh. Tổng kết chiến dịch, cán bộ, đảng viên và nhân dân các dân tộc Sơn La, trong đó có sự đóng góp quan trọng của phụ nữ, đã được Hội đồng cung cấp Mặt trận Trung ương khen ngợi.

Có thể nói, phụ nữ Sơn La cùng với phụ nữ cả nước đã đóng vai trò quan trọng vào chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. Chính thực dân Pháp cũng phải thừa nhận: “Các ông đã thắng vì các ông có dân, không những nam giới mà cả phụ nữ cũng có mặt ở tiền tuyến”. 70 năm đã trôi qua, nhiều phụ nữ tham gia chiến dịch Ðiện Biên Phủ đã không còn nữa, nhưng lịch sử dân tộc luôn ghi nhận những đóng góp phi thường của các chị - những người góp phần làm nên mốc son chói lọi “Chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.