Sơn La có 12 dân tộc anh em cùng chung sống, mỗi dân tộc có nền văn hóa lâu đời, phong phú và đặc sắc. Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của các dân tộc, tỉnh ta đã chú trọng công tác kiểm kê di sản văn hóa, đánh giá thực trạng, định hướng giải pháp để giữ gìn và phát huy hiệu quả các di sản.

Hằng năm, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành kế hoạch thực hiện công tác kiểm kê và lập hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể. Tổ chức các lớp tập huấn hướng dẫn công tác kiểm kê, phương pháp điền dã, điều tra bảng hỏi, tổng hợp và điền mẫu phiếu phục vụ công tác thu thập thông tin và tư liệu hóa di sản... cho các thành viên ban kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể tỉnh. 

Ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phối hợp với các địa phương tiến hành kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể của 9 dân tộc thiểu số (Thái, Mông, Mường, Dao, Khơ Mú, Xinh Mun, Kháng, La Ha, Lào), theo 7 loại hình di sản văn hóa phi vật thể quy định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, gồm: Tiếng nói, chữ viết; ngữ văn dân gian; nghệ thuật trình diễn dân gian; tập quán xã hội; lễ hội truyền thống; nghề thủ công truyền thống và tri thức dân gian. Đã lập được 1.517 phiếu kiểm kê, 143 danh mục kiểm kê các loại hình di sản còn được bảo tồn, địa danh của di sản, các nghệ nhân thực hành di sản. Ngoài ra, các tư liệu được ghi chép, ghi hình, ghi âm, điều tra thông qua bảng hỏi. 

Đồng chí Phạm Hồng Thu, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, thông tin: Qua công tác kiểm kê, đã đánh giá được thực trạng việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của các dân tộc tại các địa phương. Đồng thời, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của đồng bào về việc bảo vệ và phát huy di sản văn hóa của dân tộc mình, kết hợp tuyên truyền trực tiếp cho nhân dân về giá trị di sản mà họ đang nắm giữ, để họ thấy tự hào về di sản và tham gia gìn giữ, phát huy di sản.

Đến nay, tỉnh ta đã có 1 di sản “Nghệ thuật Xòe Thái” được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; 17 di sản được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công bố danh mục quốc gia, gồm: Nghệ thuật Xòe Thái; Chữ cổ dân tộc Thái; Lễ Hết Chá của người Thái trắng, bản Áng, xã Đông Sang, Mộc Châu; nghệ thuật khèn dân tộc Mông; Lễ cúng dòng họ và nghệ thuật trang trí hoa văn trên trang phục Mông; Lễ Cấp sắc của dân tộc Dao; nghệ thuật trang trí hoa văn trên trang phục Dao; Nghi lễ Pang A của dân tộc La Ha; Mo Mường; Nghi lễ Xé pang Á của người Kháng; Nghi lễ Tết Xíp xí của người Thái trắng huyện Phù Yên, Quỳnh Nhai...

Bên cạnh đó, tỉnh ta đã phối hợp với các tỉnh: Hòa Bình, Thanh Hóa, Ninh Bình, Phú Thọ, Đắk Lắk, thành phố Hà Nội và Viện Âm nhạc, lập hồ sơ di sản văn hóa “Mo Mường” trình UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp. Các di sản được công bố Danh mục quốc gia, Unesco công nhận, góp phần bảo tồn, phát huy và tôn vinh giá trị di sản văn hóa phi vật thể các dân tộc.

Tuy nhiên, trong quá trình kiểm kê, kết quả mới dừng ở việc nhận diện di sản, kiểm đếm, ghi nhận thông tin ban đầu, lập danh mục kiểm kê. Nguyên nhân là do kinh phí dành cho công tác kiểm kê di sản văn hóa không đáp ứng nhu cầu thực tế. Các kiểm kê viên bất đồng ngôn ngữ, vốn hiểu biết, kỹ năng điền dã, khả năng phát hiện, nắm bắt di sản còn hạn chế, dẫn đến chất lượng phiếu kiểm kê chưa cao. Chủ thể của các di sản văn hóa phi vật thể chưa nhận thức được giá trị di sản mà họ đang nắm giữ, nên việc ghi chép, sưu tầm gặp trở ngại.

Khắc phục những hạn chế, thời gian tới, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tiếp tục tham mưu cho UBND tỉnh xây dựng đội ngũ kiểm kê viên đáp ứng về trình độ, năng lực thực tiễn. Có chính sách khuyến khích các chủ thể, nghệ nhân trao truyền, gìn giữ các di sản văn hóa có nguy cơ mai một. Đối với các nghệ nhân có thâm niên, có chính sách đãi ngộ, động viên kịp thời. Tăng cường hơn nữa công tác truyền thông, nâng cao ý thức cộng đồng, góp phần gìn giữ giá trị di sản.