Những năm qua, đội ngũ hòa giải viên các tổ hòa giải cơ sở đã tham gia hòa giải mâu thuẫn ở các thôn, bản, tiểu khu, tổ dân phố, góp phần hạn chế khiếu nại, tố cáo, ngăn ngừa hành vi vi phạm pháp luật, giữ gìn tình đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng dân cư.

12 năm tham gia công tác hòa giải ở cơ sở, với mỗi vụ việc xảy ra, ông Lò Văn Điển, hòa giải viên bản Bủng, xã Mường Bú, huyện Mường La, đã cùng các thành viên trong tổ dành thời gian tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến mâu thuẫn, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng, tìm mấu chốt của vụ việc để bàn phương án hòa giải phù hợp.

Gần đây, trên địa bàn bản Bủng xảy ra mâu thuẫn giữa gia đình ông Lèo Văn Ơn và ông Lèo Văn Lâm, nguyên nhân do ông Ơn nhiều lần thả bò vào vườn xoài của gia đình ông Lâm, nên ông Lâm đã dùng phân đạm trộn với muối bón vào gốc xoài làm 4 con bò của ông Ơn ăn và bị ngộ độc chết.

Ông Lò Văn Điển chia sẻ: Sau khi nắm bắt sự việc, tổ hòa giải đã gặp gỡ hai gia đình, khuyên giải. Cả hai bên đều nhận ra khuyết điểm của mình. Gia đình ông Lâm nhất trí bồi thường cho gia đình ông Ơn 12 triệu đồng. Hai bên cam kết không kiện cáo và hứa sẽ đoàn kết như trước khi vụ việc xảy ra.

Ông Lèo Văn Hợp, công chức Tư pháp - Hộ tịch xã Mường Bú, thông tin: Xã có 25 tổ hòa giải, với 216 hòa giải viên. Các thành viên kết hợp công tác hòa giải với tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, nâng cao hiểu biết pháp luật, tạo thói quen chấp hành tốt pháp luật cho nhân dân. Từ đầu năm đến nay, các tổ hòa giải của xã đã tiếp nhận 8 vụ việc, hòa giải thành 7 vụ, 1 vụ hòa giải không thành, xã hướng dẫn người dân chuyển cơ quan có thẩm quyền giải quyết, tránh tình trạng khiếu nại vượt cấp, khiếu kiện kéo dài trong nhân dân.

Tại huyện Thuận Châu, hoạt động hòa giải ở cơ sở đã đi vào nền nếp. Ông Lò Văn Lưu, Trưởng phòng Tư pháp huyện, thông tin: Huyện có 336 tổ hòa giải, 2.389 hòa giải viên. Từ đầu năm đến nay, các tổ hòa giải trong huyện đã tiếp nhận 186 vụ việc, chủ yếu liên quan tới hôn nhân gia đình, tranh chấp đất đai và một số tranh chấp dân sự khác. Trong đó, đã hòa giải thành 173 vụ, còn lại hòa giải không thành.

Anh Quàng Văn Ơn, Tổ trưởng Tổ hòa giải bản Heo Trại, xã Chiềng Pha, huyện Thuận Châu, chia sẻ: Trong cuộc sống hằng ngày, việc phát sinh mâu thuẫn, tranh chấp giữa người dân với nhau là không tránh khỏi. Nhiều khi chỉ là những chuyện nhỏ nhặt dẫn đến cãi vã, kiện tụng, mất tình làng nghĩa xóm. Các tổ hòa giải đã tìm hiểu tình hình thực tế, tuyên truyền, giải thích và giải quyết khúc mắc giữa hai bên, giữ gìn tình đoàn kết trong cộng đồng.

Hiện nay, toàn tỉnh có 2.294 tổ hòa giải, 14.174 hòa giải viên. Đội ngũ hòa giải viên hầu hết là người có uy tín trong cộng đồng dân cư, hiểu biết về pháp luật và đảm bảo cơ cấu nữ giới, người dân tộc thiểu số theo quy định. Hàng năm, Sở Tư pháp đã phối hợp với các cấp, các ngành, các địa phương tổ chức bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng hòa giải ở cơ sở cho các tuyên truyền viên, hòa giải viên. Đồng thời, biểu dương, khen thưởng các hòa giải viên có tinh thần trách nhiệm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

9 tháng qua, các tổ hòa giải trong toàn tỉnh đã tiếp nhận hòa giải 949 vụ việc, trong đó, 805 vụ việc được hòa giải thành công. Việc phát hiện và giải quyết kịp thời những mâu thuẫn, tranh chấp giúp công dân và tổ chức tiết kiệm được thời gian, hạn chế việc đơn thư, khiếu kiện vượt cấp, góp phần ngăn chặn kịp thời các mâu thuẫn phát sinh, giữ ổn định tình hình địa bàn cơ sở. 

Bà Lò Châu Thỏa, Phó Giám đốc Sở Tư pháp, đánh giá: Đội ngũ hòa giải viên cơ sở thường xuyên bám sát địa bàn, nắm được tâm tư, nguyện vọng của nhân dân, nên họ phân tích, hòa giải và được bà con đồng thuận. Việc phát huy tốt vai trò của lực lượng hòa giải viên cơ sở đã giúp hóa giải các mâu thuẫn, tranh chấp trong cộng đồng dân cư, góp phần làm giảm các vụ vi phạm pháp luật liên quan đến những lĩnh vực dân sự, hôn nhân gia đình, đất đai, hành chính...

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác hòa giải còn gặp khó bởi đa số đội ngũ cán bộ làm công tác hòa giải, hòa giải viên thường kiêm nhiệm nhiều công việc khác nhau; việc đầu tư cho công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn của đội ngũ cán bộ hòa giải ở cơ sở chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn... Tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác hòa giải cơ sở, Sở Tư pháp đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành kế hoạch thực hiện Đề án "Nâng cao năng lực đội ngũ, hòa giải viên ở cơ sở giai đoạn 2024 - 2030" trên địa bàn tỉnh. Theo đó, Sở Tư pháp phối hợp với các địa phương xây dựng mô hình “cấp xã điển hình về hòa giải ở cơ sở”, ưu tiên địa bàn có tỷ lệ hòa giải thành thấp hoặc địa bàn có nhiều vướng mắc trong triển khai Luật Hòa giải ở cơ sở, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn. Kiện toàn đội ngũ hòa giải viên đủ số lượng, thành phần, tiêu chuẩn. Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, nghiệp vụ hòa giải cho các hòa giải viên...

Phấn đấu đến hết năm 2030, có ít nhất 5% đơn vị cấp xã đạt yêu cầu của mô hình “cấp xã điển hình về hòa giải ở cơ sở”; 100% tổ hòa giải ở cơ sở được củng cố, kiện toàn; ít nhất 10% tổ hòa giải ở cơ sở được luật sư, hội thẩm nhân dân, lực lượng Công an, Bộ đội Biên phòng, cán bộ công tác trong lĩnh vực tư pháp hỗ trợ về nghiệp vụ; từ 80 - 90% hòa giải viên ở cơ sở được tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng hòa giải ở cơ sở theo chương trình khung và bộ tài liệu bồi dưỡng kỹ năng hòa giải ở cơ sở do Bộ Tư pháp ban hành...

Công tác hòa giải cơ sở đã góp phần nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của người dân, tăng cường tình đoàn kết trong cộng đồng dân cư, góp phần giữ ổn định an ninh trật tự trên địa bàn tỉnh.