Mô hình trình diễn “Trồng thâm canh chuối theo hướng an toàn bền vững phục vụ nội tiêu và xuất khẩu” được Trung tâm Khuyến nông tỉnh thực hiện tại các huyện Mai Sơn, Thuận Châu và Mường La. Mô hình đã triển khai hỗ trợ, tư vấn kỹ thuật và liên kết tiêu thụ nông sản cho nông dân, bước đầu đem lại hiệu quả kinh tế, mở ra hướng đi mới cho chuyển đổi sản xuất ở địa phương.

Mô hình trồng chuối theo hướng an toàn tại bản Lót Măn, xã Bó Mười (Thuận Châu).

Thực hiện từ tháng 3/2020, Trung tâm Khuyến nông tỉnh đã khảo sát, lựa chọn 10 hộ ở các xã Bó Mười (Thuận Châu), Mường Chùm (Mường La) và Chiềng Sung (Mai Sơn) tham gia mô hình, với quy mô sản xuất 9 ha. Trung tâm đã tổ chức 3 lớp tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật cho 90 lượt người; cung ứng 13.230 cây giống, gần 13,9 tấn phân bón các loại, 6.300 kg vôi bột, 31,5 kg thuốc bảo vệ thực vật và 12.600 túi nilon theo định mức hỗ trợ 70% mô hình, còn lại 30% các hộ đối ứng thực hiện. HTX Ngàn Nông, xã Mường Chùm (Mường La) đã ký kết hợp đồng thu mua sản phẩm của các hộ trồng chuối mô hình, sau đó chọn lọc sản phẩm quả tươi đạt tiêu chuẩn thông qua HTX Châu Thịnh Phong, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai xuất khẩu sang Trung Quốc. Sản phẩm quả chưa đủ tiêu chuẩn xuất khẩu sẽ được chế biến khô tại Nhà máy sơ chế của HTX Ngàn Nông.

Thăm mô hình trồng chuối của gia đình anh Lò Văn Loái, bản Lót Măn, xã Bó Mười (Thuận Châu), vườn chuối được chăm sóc phát triển tốt, đảm bảo kỹ thuật cây cách cây, hàng cách hàng 2m, sản phẩm quả mới được thu hoạch lứa đầu bán cho doanh nghiệp xuất khẩu sang Trung Quốc. Anh Loái nói: Tháng 5/2020, gia đình được khuyến nông hướng dẫn, chuyển giao khoa học kỹ thuật và hỗ trợ giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật. Quá trình sản xuất gia đình đã tuân thủ nghiêm ngặt theo quy trình, có sử dụng túi bao quả, đảm bảo mẫu mã, chất lượng sản phẩm. Với 1.000 m² đất, lứa đầu thu hoạch được 13 tạ, trong đó 8 tạ xuất bán cho doanh nghiệp thu mua xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, giá bán tại vườn 3.600 đồng/kg. Giống chuối cấy mô cho thu hoạch 2 lứa/18 tháng, năng suất có thể đạt khoảng 30-35 tấn/ha/năm, với giá bán tại vườn 3.600 đồng/kg, doanh thu hơn 100 triệu đồng/năm/ha, hiệu quả kinh tế cao hơn so với trồng chuối địa phương.

Hầu hết các hộ gia đình đăng ký tham gia mô hình đều chuyển đổi từ sản xuất cây trồng trên nương kém hiệu quả hoặc đất trồng lúa một vụ do thiếu nước sang trồng chuối theo hướng an toàn. Mô hình áp dụng đồng bộ các biện pháp thâm canh chuối an toàn, như: Sử dụng giống chuối tiêu nuôi cấy mô, khả năng chống chịu thời tiết, khí hậu tốt hơn, quả đồng đều, thu hoạch đồng loạt, đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe khi xuất khẩu. Các hộ tham gia mô hình chỉ sử dụng phân bón trong danh mục được phép sử dụng và sử dụng phân hữu cơ vi sinh, phân hữu cơ đã được ủ hoai mục.

Đánh giá kết quả sau một năm thực hiện mô hình, chị Lò Thị Bình, cán bộ kỹ thuật Trung tâm Khuyến nông tỉnh, chia sẻ: Các hộ tham gia mô hình đã nắm bắt được kỹ thuật, trồng chăm sóc cây chuối đảm bảo kỹ thuật, sản phẩm cơ bản đảm bảo chất lượng. Do tác động của dịch bệnh COVID-19, việc tiêu thụ, xuất khẩu chuối gặp khó khăn, Trung tâm Khuyến nông tỉnh đã liên hệ với Công ty TNHH Thương mại quốc tế Liên Hoa (Hà Nội) kết nối tiêu thụ được khoảng trên 200 tấn chuối xuất khẩu sang Trung Quốc, giá bán tại vườn 3.600 đồng/kg. Từ năm thứ 2 trở đi, cây chuối cho thu hoạch 3 lứa quả/2 năm, năng suất, chất lượng quả ổn định hơn. Để nhân rộng mô hình cần quy hoạch vùng sản xuất, khuyến khích thành lập các HTX sản xuất tập trung gắn với tiêu thụ nông sản; hỗ trợ các dây chuyền chế biến các sản phẩm từ chuối, xây dựng thương hiệu nông sản địa phương.

Cây chuối có ưu điểm dễ chăm sóc, phù hợp với nhiều vùng đất. Ngoài bán quả tươi, chuối có thể được chế biến thành chuối sấy khô, sấy dẻo, rượu chuối; thân và lá làm thức ăn cho gia súc, gia cầm, thủy sản. Mô hình trồng thâm canh chuối theo hướng an toàn bền vững được nhân rộng giúp cho nông dân vùng sâu, vùng xa dần tiếp cận với tiến bộ khoa học kỹ thuật, thay đổi tập quán canh tác nhỏ lẻ, sang phát triển sản xuất hàng hóa và xây dựng thương hiệu sản phẩm quả an toàn.