Những ngày đầu tháng 8, chúng tôi trở lại bản Nong Lào, xã Chiềng Pha (Thuận Châu), thật ấn tượng, trước những đồi chè xanh bát ngát trải dài, bên cạnh nương cà phê, vườn cây trái trĩu quả. Thành quả của người nông dân trong tìm hướng đi và chọn cây trồng đã đem lại cuộc sống ấm no.

Từ những năm 60 của thế kỷ trước cây chè đã theo bà con khai hoang lên vùng đất dưới chân đèo Pha Đin này, trải qua biết bao thăng trầm có lúc tưởng không trụ nổi. Ưu thế về đất đai, khí hậu phù hợp với cây chè, cùng những kinh nghiệm và khoa học kỹ thuật mới trong trồng, chăm bón và chế biến đã từng bước khẳng định được chỗ đứng của cây chè, vì thế diện tích tăng lên không chỉ ở Phổng Lái mà lan sang các xã Chiềng Pha, Mường É và Phổng Lập.

Nông dân bản Nong Lào, xã Chiềng Pha (Thuận Châu) thu hái chè.

Trao đổi với chúng tôi, ông Lò Văn Sứa, trưởng bản Nong Lào, cho biết: Bản có gần 100 ha đất sản xuất, trước kia bà con chủ yếu trồng các cây nông nghiệp ngắn ngày như: Sắn, lúa nương, ngô, đậu tương, lạc... làm lụng vất vả mà hiệu quả kinh tế không cao. Cây chè được đưa về bản trồng từ năm 1998, lúc đó mới chỉ có 3 hộ trồng giống chè lai LDP1, LDP2. Đến nay, cả bản có 76 hộ đều trồng chè; nhà trồng ít có vài nghìn m², nhà trồng nhiều lên đến vài ha. Tổng diện tích chè của cả bản hiện có là 62 ha, gồm giống chè Kim Tuyên và chè lai LDP1, LDP2, sản lượng trung bình hơn 620 tấn chè búp tươi/năm, ước tính mỗi năm thu nhập được gần 5,4 tỷ đồng. Cây chè giúp người dân xóa đói, giảm nghèo và vươn lên làm giàu.

Trên nương, cây chè được trồng theo hàng nối hàng, những búp non bật lên xanh mơn mởn. Anh Lò Văn Mú, cho biết: Gia đình hiện có 3 ha đất trồng cây chè, gồm giống chè Kim Tuyên và chè lai NDP1. Chè Kim Tuyên là giống chè chất lượng cao được trồng, chế biến để xuất khẩu, vì thế đòi hỏi từ khâu làm đất, trồng, chăm sóc phải tuân thủ kỹ thuật rất nghiêm ngặt, được chăm sóc đúng kỹ thuật nên toàn bộ diện tích chè của gia đình đều phát triển rất tốt, cho sản lượng cao. Mỗi năm gia đình thu được 40 tấn chè búp tươi, bán với giá 10 nghìn đồng/kg chè Kim Tuyên, 6 nghìn đồng/kg chè lai; tạo việc làm thời vụ cho 25 đến 30 lao động; sau khi trừ tất cả chi phí, trung bình thu nhập được gần  200 triệu đồng/năm. Sản phẩm chè búp tươi của gia đình anh Mú được Công ty TNHH  Trà Thu Đan và Công ty TNHH Nông sản Thân Nga, xã Phổng Lái (Thuận Châu) thu mua chế biến xuất khẩu.

Đón chúng tôi trong căn nhà sàn khang trang, anh Lò Văn Định, chia sẻ: Gia đình có 2 ha đất trồng cây chè, trong đó 1,3 ha trồng năm 2002 và 0,7 ha trồng năm 2017, năm nay bắt đầu cho thu hoạch. Trước đây, diện tích đất của gia đình chủ yếu trồng cây sắn, lúa nương. Qua học tập kinh nghiệm sản xuất chè từ các hộ dân ở xã Phổng Lái (Thuận Châu), tôi đã quyết định chuyển diện tích đất trồng cây nông nghiệp sang trồng cây chè Kim Tuyên. Gia đình đã tuân thủ kỹ thuật nghiêm ngặt trong sản xuất, nhất là phun thuốc bảo vệ thực vật đúng chủng loại và liều lượng cho phép, phun sau 20 ngày mới được thu hái. Mỗi năm gia đình thu được 17 tấn chè búp tươi, sau khi trừ tất cả chi phí, mỗi năm gia đình thu được hơn 100 triệu đồng, từ khi chuyển sang trồng cây chè kinh tế dư giả, mới có điều kiện làm ngôi nhà mới này.

Cây chè có ưu điểm là chỉ cần trồng 1 lần mà thu hoạch được trong rất nhiều năm, cuối mỗi năm chỉ cần đốn, tỉa để cây chè phát triển tốt trong năm sau; cây chè không mất nhiều công làm cỏ, ít bị sâu bệnh... So với cây sắn, ngô, đậu tương, lạc thì cây chè mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn gấp 2 đến 3 lần. Trước kia Nong Lào từng là bản đặc biệt khó khăn, từ khi chuyển đổi sang trồng cây chè, tỷ lệ hộ nghèo của bản giảm dần theo từng năm, đến nay bản chỉ còn 11 hộ nghèo. Cây chè đang là cây trồng chủ lực trong phát triển kinh tế của bản, góp phần xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống của bà con ngày càng ổn định và phát triển.

Với hiệu quả kinh tế mà cây chè mang lại, thời gian tới, Ban Quản lý bản tiếp tục tuyên truyền, vận động bà con chăm sóc tốt diện tích cây chè hiện có, sản xuất nông nghiệp sạch theo đúng tiêu chuẩn VietGAP đã được cấp giấy chứng nhận để đảm bảo sản phẩm chè đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.