Cách đây 47 năm, ngày 18/7/1977, Việt Nam và nước CHDCND Lào chính thức ký Hiệp ước hữu nghị và hợp tác; đây là cơ sở quan trọng, mở ra thời kỳ phát triển mới cho quan hệ giữa hai nước nói chung và tỉnh Sơn La với các tỉnh của nước bạn Lào nói riêng, ngày càng chặt chẽ, thực chất và hiệu quả.

Phát huy truyền thống đoàn kết hữu nghị đặc biệt

Việt Nam và Lào là hai nước láng giềng thân thiết, núi liền núi, sông liền sông, nhân dân hai nước vốn có mối quan hệ hữu nghị truyền thống, gắn bó từ lâu đời và ngày càng phát triển. Hai dân tộc Việt Nam và Lào đã cùng nhau chia ngọt, sẻ bùi, xây đắp nên mối tình hữu nghị truyền thống, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện, trở thành tài sản chung vô giá và là nhân tố cực kỳ quan trọng, bảo đảm cho sự thành công của cách mạng mỗi nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu của chúng ta cũng khẳng định: “Việt - Lào hai nước chúng ta, tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long”. Chủ tịch Xu-pha-nu-vông đã ca ngợi mối quan hệ quốc tế này "Cao hơn núi, dài hơn sông, rộng hơn biển cả, đẹp hơn trăng rằm, ngát hương thơm hơn bất cứ đoá hoa nào thơm nhất".

Trải qua nhiều thử thách, hy sinh, gian khổ vì độc lập, tự do, hạnh phúc của hai dân tộc và nhân dân hai nước, quan hệ Việt Nam - Lào đã trở thành biểu tượng của sức mạnh kỳ diệu làm nên những thắng lợi vĩ đại của nhân dân Việt Nam và Lào trong đấu tranh giải phóng dân tộc, trong xây dựng và bảo vệ đất nước.

Trong đấu tranh giải phóng dân tộc, ngay từ lúc cách mạng Lào còn khó khăn, một số bản thuộc khu vực biên giới của Sơn La là nơi trực tiếp giúp đỡ, che chở cán bộ Lào hoạt động, trong đó, có đồng chí Cay Xỏn Phôm Vi Hản - vị lãnh tụ của nhân dân các bộ tộc Lào, đã từng hoạt động cách mạng tại bản Lao Khô, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu trong những năm 1948-1951.

Tại đây, đồng chí Cay Xỏn Phôm Vi Hản và Ban Xung phong Lào Bắc gây dựng cơ sở cách mạng, xây dựng lực lượng, căn cứ kháng chiến ở tỉnh Hủa Phăn và các tỉnh Bắc Lào, góp phần quan trọng đưa cách mạng Lào đi đến thắng lợi. Hàng nghìn thanh niên tỉnh Sơn La, hăng hái lên đường nhập ngũ, xung phong, tình nguyện kề vai sát cánh, cùng chiến sĩ Pa Thét Lào và nhân dân các bộ tộc Lào, chiến đấu trên khắp chiến trường các tỉnh Bắc Lào cho đến ngày toàn thắng.

Quan hệ đoàn kết hữu nghị đặc biệt và hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào ngày càng được củng cố thông qua việc ký các văn kiện quan trọng. Ngày 5/9/1962, hai nước chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao; ngày 18/7/1977, Việt Nam và Lào ký Hiệp ước hữu nghị và hợp tác; tạo cơ sở pháp lý vững chắc việc tăng cường, mở rộng mối quan hệ đặc biệt và là cơ sở để hai bên tiến tới ký kết hàng loạt các thỏa thuận hợp tác sau này.

Có đường biên giới tiếp giáp với nước CHDCND Lào, không chỉ gần gũi về mặt địa lý, tỉnh Sơn La còn có nhiều nét tương đồng điều kiện tự nhiên, xã hội với các tỉnh nước bạn, là điều kiện thuận lợi, để hai bên tăng cường quan hệ hữu nghị, hợp tác toàn diện.

Hợp tác toàn diện trên các lĩnh vực

Hiện nay, tỉnh Sơn La có quan hệ hữu nghị và ký kết hợp tác toàn diện với 9/18 tỉnh nước bạn Lào, gồm: Hủa Phăn, Luông Pha Bang, U Đôm Xay, Bò Kẹo, Luông Nậm Thà, Phông Sa Lỳ, Xiêng Khoảng, Xay Nha Bu Ly, Say Xổm Bun.

Ông Nguyễn Văn Chiến, Giám đốc Sở Ngoại vụ, cho biết: Bên cạnh việc thường xuyên tuyên truyền, giáo dục cán bộ, đảng viên, lực lượng vũ trang và nhân dân về truyền thống đoàn kết hữu nghị đặc biệt, sự hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào, tỉnh Sơn La chủ động giúp đỡ phát triển kinh tế - xã hội, phối hợp với các tỉnh nước bạn bảo vệ, xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị. Hằng năm, tỉnh tổ chức các đoàn đại biểu cấp cao sang thăm, làm việc với các tỉnh nước bạn Lào; đón tiếp các đoàn cán bộ, nhân dân đến từ các tỉnh nước bạn sang thăm, làm việc, trao đổi kinh nghiệm trên các lĩnh vực; tổ chức ký kết thỏa thuận với các ngành, địa phương.

Mối quan hệ đặc biệt giữa Sơn La và các tỉnh Bắc Lào với nhiều chương trình hợp tác quan trọng, toàn diện trên mọi lĩnh vực. Điển hình trong là tỉnh Sơn La đã trích từ nguồn ngân sách của tỉnh hàng trăm tỷ đồng giúp các tỉnh Bắc Lào xây dựng kết cấu hạ tầng, như: trụ sở làm việc; nhà văn hóa; trạm thu phát truyền hình; trạm hạ thế và lưới điện cung cấp điện; trường, lớp học, cơ sở dạy nghề, ký túc xá, nhà máy sản xuất gạch; bệnh viện, trạm xá…. Một số công trình viện trợ tiêu biểu, như: Trường Chính trị - Hành chính tỉnh Luông Pha Bang, Trạm thu phát truyền hình tỉnh Hủa Phăn, Trường Dân tộc nội trú tỉnh Phông Sa Lỳ, trạm hạ thế và lưới điện cung cấp cho khu vực Phiêng Sa (Xiềng Khọ - Hủa Phăn), sửa chữa và nâng cấp bến phà Mường Ét, Trường chính trị - Hành chính tỉnh U Đôm Xay; trụ sở làm việc của BCH quân sự huyện Viêng Khăm (Luông Pha Bang); Trường dạy nghề tỉnh Phông Sa Lỳ, Nhà văn hóa tỉnh Xay Nha Bu Ly; Trung tâm cá giống và giống cây trồng tỉnh Bò Kẹo; xây dựng hội trường của Trường dân tộc nội trú tỉnh Luông Nặm Thà; xây dựng Trường học tại huyện Xay Nha Bu Ly… 

Trong lĩnh vực kinh tế, công tác quản lý hoạt động thương mại biên giới giữa tỉnh Sơn La và các tỉnh nước bạn Lào luôn được thực hiện đúng quy định. Các chính sách ưu đãi theo Hiệp định thương mại biên giới được triển khai rộng rãi tới các doanh nghiệp, cư dân biên giới trên địa bàn. Tỉnh Sơn La và các tỉnh Bắc Lào thường xuyên liên hệ, nắm bắt thông tin, phối hợp chặt chẽ, thực hiện các chương trình hợp tác phát triển nông nghiệp, nông thôn. Đồng thời, tỉnh Sơn La tạo điều kiện các doanh nghiệp nắm thông tin, sản xuất và cung ứng giống cây trồng, vật nuôi thủy sản, liên kết hợp tác trong sản xuất và kinh doanh với doanh nghiệp của các tỉnh bạn Lào. Hằng năm, giá trị xuất - nhập khẩu hàng hóa giữa tỉnh Sơn La với các tỉnh bạn Lào gần 1 triệu USD; hàng hóa xuất khẩu chủ yếu là nông sản, vật liệu xây dựng, hàng tiêu dùng, thức ăn chăn nuôi, phân bón; hàng hóa nhập khẩu chủ yếu thiết bị phục vụ sản xuất, kinh doanh.

Ông Hà Như Huệ, Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT, chia sẻ: Sở đã tổ chức các đoàn công tác sang các tỉnh nước bạn Lào chia sẻ kinh nghiệm, kỹ thuật sản xuất; phối hợp với Sở Nông Lâm nghiệp các tỉnh bạn khảo sát khí hậu, thổ nhưỡng, hỗ trợ thực hiện các mô hình phát triển trồng cây ăn quả, chăn nuôi phù hợp. Từ năm 2020 đến nay, Sở Nông nghiệp và PTNT Sơn La hỗ trợ nông dân các tỉnh Hủa Phăn, Luông Pha Bang, Luông Nặm Thà 17.900 cây giống cây ăn quả; thực hiện 70ha mô hình trồng xoài, nhãn, cam, bưởi. Đồng thời, tổ chức giao ban đánh giá công tác phối hợp bảo vệ, phát triển rừng và PCCC rừng khu vực biên giới; ký kết biên bản thỏa thuận hợp tác.

Về lĩnh vực văn hóa - giáo dục, tỉnh Sơn La tăng cường tiếp nhận, đào tạo nguồn nhân lực các tỉnh bạn Lào. Chỉ tính riêng từ năm 2015 đến nay, tiếp nhận trên 3.000 lưu học sinh Lào sang học tập. Trong đó, có hơn 2.000 học sinh đã hoàn thành chương trình đào tạo và trở về nước công tác. Hiện còn gần 1.000 học sinh Lào đang theo học tại các trường Đại học Tây Bắc, Cao đẳng Sơn La, Cao đẳng Y tế Sơn La. Ngoài ra, hệ đào tạo dạy tiếng Việt cho các bộ là hơn 600 người, sau khi hoàn thành chương trình đào tạo đã trở về nước công tác. Qua đánh giá về kết quả hợp tác đào tạo nguồn nhân lực các tỉnh Bắc Lào cho thấy, nhiều lưu học sinh Lào sau khi tốt nghiệp về nước công tác đã giữ các vị trí quan trọng, chủ chốt trong các cơ quan Nhà nước, phục vụ tốt vào sự nghiệp xây dựng và phát triển nước CHDCND Lào. Ngoài ra, hiện nay, tỉnh Sơn La đang xây dựng Đề án "Đào tạo trung cấp lý luận chính trị cho cán bộ các tỉnh Bắc Lào", trong đó, dự kiến đào tạo tiếng Việt 9 tháng sau đó đào tạo trung cấp lý luận 6 tháng, kinh phí đào tạo, học tập do tỉnh Sơn La hỗ trợ.

Các hoạt động thăm, làm việc, ký kết thỏa thuận hợp tác về văn hóa; chúc Tết cổ truyền; giao lưu văn hóa giữa các cấp, các ngành của tỉnh Sơn La với các tỉnh bạn Lào diễn ra thường xuyên; phối hợp tổ chức thành công sự kiện "Ngày hội Du lịch văn hoá Sơn La - Hủa Phăn", “Liên kết phát triển tour du lịch Sơn La - Luông Pha Bang”; khảo sát, đánh giá, kết nối tuyến du lịch từ Hà Nội – Mộc Châu (Sơn La) – Hủa Phăn... Qua đó, giúp nhân dân hai nước tham quan, trải nghiệm, khám phá vẻ đẹp cảnh quan, văn hóa, con người từng địa phương, từ đó, xây dựng các chương trình tour tuyến hấp dẫn, thúc đẩy phát triển du lịch.

Hoạt động hợp tác trong lĩnh vực y tế tiếp tục được quan tâm. Hằng năm, các tỉnh Bắc Lào đều gửi lưu học sinh sang đào tạo chuyên ngành tại Trường Trung cấp Y tế Sơn La. Đặc biệt, sau khi nâng cấp lên thành Trường Cao đẳng Y tế Sơn La, số lượng lưu học sinh theo học tại đây tăng lên. Từ năm 2010 đến nay, nhà trường đào tạo hơn 2.000 lưu học sinh Lào với 3 ngành nghề chính là dược sỹ, điều dưỡng và hộ sinh. Ngoài ra, tỉnh Sơn La luôn tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân của nước bạn được khám, chữa bệnh, cấp phát thuốc miễn phí tại các bệnh viện tuyến huyện, trạm y tế khu vực biên giới; duy trì trao đổi, chia sẻ thông tin về tình hình dịch bệnh. Đặc biệt, trong thời gian cao điểm phòng, chống dịch Covid-19, tỉnh Sơn La trao tặng vật tư y tế cho 9 tỉnh của Lào tổng trị giá hơn 3 tỷ đồng. Các sở, ngành, các huyện giáp ranh, huyện kết nghĩa hỗ trợ các địa phương của Lào trong phòng, chống dịch Covid-19, tổng kinh phí gần 1 tỷ đồng... 

Các lực lượng vũ trang tỉnh Sơn La tích cực phối hợp với lực lượng vũ trang các tỉnh của Lào thường xuyên tuần tra, trao đổi thông tin về tình hình các vụ việc liên quan đến quốc phòng, an ninh, đấu tranh phòng chống tội phạm, di cư tự do, xuất, nhập cảnh, bảo vệ chủ quyền an ninh biên giới giữa hai nước. Hỗ trợ nước bạn kinh phí xây dựng 51 trụ sở công an với tổng trị giá 7,5 tỷ đồng; phối hợp với tỉnh Hủa Phăn triển khai các nội dung liên quan đến việc nâng cấp cặp cửa khẩu chính Lóng Sập (Việt Nam) - Pa Háng (Lào) thành cửa khẩu quốc tế... Công tác đối ngoại nhân dân với các tỉnh nước bạn Lào được tăng cường; duy trì kết nghĩa 7 cặp bản hai bên biên giới và 10 cặp đồn với đại đội biên phòng; giao lưu văn hóa, văn nghệ được tổ chức thường xuyên, ngày càng thắt chặt tình đoàn kết gắn bó giữa quân và dân hai bên biên giới.

Mối quan hệ hợp tác toàn diện ngày càng phát triển, đi vào chiều sâu, thiết thực, hiệu quả trên tất cả các lĩnh vực giữa tỉnh Sơn La với các tỉnh nước bạn Lào, góp phần vun đắp mối quan hệ hữu nghị truyền thống, đoàn kết đặc biệt, hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Lào mãi mãi xanh tươi, đời đời bền vững.