Gần 2 tháng nay, trời không mưa, thời tiết nắng nóng kéo dài khiến nguồn nước ngày càng sụt giảm, dẫn đến nguy cơ xảy ra hạn hán đối với cây trồng và thiếu nước sinh hoạt. Trước tình hình đó, huyện Mai Sơn chủ động các biện pháp phòng, chống hạn, đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, hạn chế các thiệt hại.

Huyện Mai Sơn có trên 49.000 ha cây trồng các loại, gồm: 16.600 ha lúa, ngô; trên 19.000 ha cây công nghiệp; 11.000 ha cây ăn quả và sơn tra. Trong khi đó, toàn huyện mới có 204 công trình hồ đập thủy lợi, 236 km mương tưới tiêu. Trong đó, có 122 km mương được đầu tư xây dựng kiên cố, số còn lại đều là mương đất, đáp ứng khoảng 90% nhu cầu tưới cho cây lương thực, còn đối với cây ăn quả phụ thuộc chủ yếu vào nguồn nước tự nhiên tại các suối, hồ và giếng do người dân tự khoan.

Khắc phục những diễn biến bất thường của thời tiết, huyện Mai Sơn đã chủ động xây dựng kế hoạch sản xuất vụ lúa xuân 2023 tập trung vào trà xuân muộn, với nhiều biện pháp canh tác nhằm bảo đảm hiệu quả sản xuất; rà soát diện tích có nguy cơ hạn cao, không đủ nước trồng lúa để hướng dẫn nông dân chủ động chuyển đổi sang các loại cây trồng cần ít nước tưới hơn, như ngô, đậu... để tránh thiệt hại và để hoang đất.

Thời điểm này, đối với 1.190 ha lúa xuân, tuy chưa xảy ra tình trạng hạn hán ở các địa phương, nhưng nếu không có mưa sẽ dẫn đến hạn hán trên diện rộng. Ông Lò Đức Hương, Trưởng Chi nhánh Công ty TNHH MTV Quản lý khai thác công trình thủy lợi Sơn La tại Mai Sơn, cho biết: Đảm bảo nguồn nước phục vụ yêu cầu sản xuất, ngay từ đầu năm, Chi nhánh đã kiểm tra, rà soát tất cả các hồ chứa nước; triển khai các giải pháp gia tăng khả năng tích trữ nước trong phạm vi cho phép. Xây dựng kế hoạch cấp nước tưới cho từng khu vực; thực hiện bảo dưỡng, sửa chữa máy móc, thiết bị vận hành, các máy bơm dự phòng để chủ động điều tiết phục vụ tưới và bơm nước khi có hạn xảy ra. Đồng thời, ký hợp đồng với 195 tổ thủy nông cơ sở quản lý, khai thác hiệu quả các công trình thủy lợi phục vụ sản xuất nông nghiệp. Thời điểm này, qua kiểm tra, rà soát, mực nước ở các hồ, Chi nhánh đang áp dụng việc tưới luân phiên, ưu tiên những vùng có diện tích cấy lúa lớn, những vùng trồng trên cao, diện tích nhỏ cuối nguồn.

Ngoài diện tích lúa, tại các vùng trồng cây ăn quả, người nông dân đang tập trung tưới chống hạn cho cây trồng. Ông Nguyễn Văn Phòng, tiểu khu Nà Sản, xã Chiềng Mung, cho hay: Hơn 1 tuần nay, gia đình tôi phải thuê 3 nhân công liên tục kéo ống bơm nước tưới cho 5 ha nhãn. Thời điểm này, cây đang ra hoa và đậu quả nên rất cần nguồn nước. Trường hợp nắng hạn kéo dài, mỗi hộ dân phải chủ động nạo vét ao hồ và tận dụng triệt để nguồn nước tự nhiên tưới chống hạn cho cây trồng.

Tại xã Hát Lót, với 1.800 ha cây ăn quả, để cung cấp nước tưới cho cây trồng, nhiều hộ dân đã khoan giếng, lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt. Ông Nguyễn Ngọc Dũng, bản Noong Xôm, cho biết: Gia đình tôi đã sử dụng hệ thống tưới tiết kiệm cho hơn 3 ha bưởi, xoài từ nhiều năm nay, nên hiệu quả mang lại rất rõ rệt trong việc tiết kiệm nước tưới, giúp chủ động ứng phó với khô hạn. Tưới tiết kiệm, đã giảm khoảng 20 - 30% lượng nước tưới, ngoài ra còn giảm công lao động và thất thoát phân bón, giúp cây hấp thụ được cao hơn so với cách tưới truyền thống. Tuy nhiên, đối với diện tích cây ăn quả ở trên đồi cao, nông dân chỉ có thể trông chờ vào các trận mưa tự nhiên.

Ông Nguyễn Khắc Hào, Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện, cho biết: Dự báo, thời tiết năm nay nắng nóng kéo dài, huyện đã chỉ đạo các xã, thị trấn được hỗ trợ máy bơm các năm trước tổ chức kiểm tra, khắc phục, sửa chữa để chủ động trong công tác phòng, chống hạn. Đối với diện tích cây ăn quả, khuyến khích nông dân sử dụng phương pháp tưới nước tiết kiệm trong sản xuất; quan tâm áp dụng các biện pháp ủ cỏ, xung quanh gốc để bảo vệ cây. Đồng thời, chú ý bón phân và cung cấp dinh dưỡng cho cây một cách cân đối, nhất là chú ý bón phân kali và tăng cường sử dụng các loại phân hữu cơ, các chế phẩm sinh học để phòng sâu, bệnh và các loại nấm, vi khuẩn gây hại cây.

Đến thời điểm này, các địa phương cơ bản đảm bảo nguồn nước tưới cho cây trồng nên chưa xảy ra hạn hán. Tuy nhiên, nắng hạn tiếp tục kéo dài, thì cây trồng của nông dân sẽ phải đối diện với tình cảnh “khát nước”. Vì vậy, huyện Mai Sơn khuyến cáo người dân sử dụng những biện pháp tưới nước tiết kiệm, nạo vét ao hồ tích trữ nguồn nước; đồng thời, triển khai các biện pháp che phủ gốc đảm bảo độ ẩm cho cây trồng; xây dựng, nhân rộng các mô hình tưới nước tiết kiệm, đảm bảo nguồn nước chống hạn phục vụ sản xuất hiệu quả.