Chúng tôi đã nghe không ít người nói vui “Vụ này, cả tỉnh đi bán nhãn giúp dân”. Và thực sự xúc động với câu chuyện đồng chí Cầm Ngọc Minh, Phó Bí thư tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh chia sẻ: Trong chuỗi sự kiện tuần hàng giới thiệu nhãn và nông sản của tỉnh Sơn La tại các siêu thị ở Hà Nội, có hôm tận 3 giờ chiều cán bộ Trung tâm Xúc tiến đầu tư của tỉnh chưa được ăn cơm để lo tổ chức sự kiện.

Đoàn công tác Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) và Đại sứ quán Úc

thăm vùng nhãn xuất khẩu của Hợp tác xã Hoàng Tuấn, xã Chiềng Khoong (Sông Mã).

“Cánh chim đầu đàn”

Qua thông tin từ lãnh đạo Liên minh HTX tỉnh, chúng tôi tìm đến HTX Phương Nam, bản Pha Cúng, xã Lóng Phiêng (Yên Châu). Mở đầu câu chuyện, anh Trần Như Kiên, Giám đốc HTX mang chùm nhãn quả to đều, mã sáng mời khách với giọng chân chất nông dân: Đầu vụ, tưởng giá nhãn bèo bọt, vậy mà được 250 triệu đồng/ha. Nhiều hộ thành viên thu về bộn tiền, như: Gia đình anh Nguyễn Đức Tình có 12 ha đã cho thu hoạch, bỏ túi hơn 2 tỷ bạc; ông Nguyễn Văn Hừa với 10 ha nhãn cho thu hoạch 1,3 tỷ đồng...

HTX Phương Nam thành lập tháng 8/2016, gồm 9 thành viên liên kết trồng cây ăn quả và chăn nuôi theo hướng VietGAP. Thu nhập bình quân của các thành viên HTX từ 500-900 triệu đồng/năm và giải quyết việc làm thường xuyên cho trên 50 lao động, với tiền công từ 4-4,5 triệu đồng/người/tháng.  Các hộ thành viên HTX đã chuyển toàn bộ diện tích đất nương trồng ngô sang trồng hơn 80 ha nhãn. HTX đã được Cục Bảo vệ Thực vật (Bộ NN&PTNT) trao Giấy chứng nhận mã số vùng trồng 48 ha và trao Giấy chứng nhận sản xuất theo quy trình VietGAP 35 ha. Vụ này, HTX đứng trước thách thức lớn về tiêu thụ sản phẩm, với sản lượng khoảng 1.000 tấn nhãn, gấp 3 lần năm trước. Ở hầu khắp miền ngược, miền xuôi được mùa nhãn, ai cũng lo được mùa, mất giá. May mắn đến với HTX Phương Nam là được tỉnh, huyện cho tham gia chuỗi các sự kiện quảng bá, giới thiệu về nông sản, mang nhãn về các siêu thị ở Hà Nội bán với giá trên 30 nghìn đồng/kg, cao gần gấp đôi giá bán đổ trên thị trường, được sang Quảng Tây (Trung Quốc) để chào hàng, tìm đối tác mà không mất một đồng chi phí. Ngày 21/8 vừa qua, 1,5 tấn nhãn của HTX được xuất khẩu sang Mỹ thông qua Công ty cổ phần Thương mại và Xuất khẩu Green Path Việt Nam do tỉnh, huyện kết nối; xã cũng đã huy động hàng chục đoàn viên đến hỗ trợ thu hái và đóng gói sản phẩm; huyện còn cử cán bộ xuống sân bay Nội Bài để giao hàng, bảo lãnh hợp đồng. Tiếp nối thành công, HTX được Công ty cổ phần Thương mại và Xuất khẩu Green Path Việt Nam ký kết xuất khẩu 18 tấn nhãn chín muộn sang Singapore.

Mở điện thoại cho chúng tôi xem những hình ảnh chụp về nhãn của HTX mang đi tiêu thụ ở các siêu thị và xuất khẩu, anh Trần Như Kiên tấm tắc: Tỉnh đưa các doanh nghiệp các nơi đến thu mua sản phẩm là nước cờ hay, tư thương không có “đất” để ép giá chúng tôi; còn việc tổ chức chuỗi các sự kiện quảng bá, giới thiệu sản phẩm cho các HTX tham gia đã giúp cho nhiều nơi biết đến nông sản của Sơn La, biết đến “tên tuổi” nhãn của HTX Phương Nam. Nhờ vậy, HTX không chỉ tiêu thụ toàn bộ sản lượng nhãn của các thành viên trong HTX mà còn thu mua, giúp bà còn các nơi khác tiêu thụ khoảng 500 tấn nhãn.

Nông sản an toàn Sơn La được bày bán tại Showroom Trung tâm trải nghiệm hoa quả ở Bằng Tường, tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc).

Toàn tỉnh hiện có 358 HTX hoạt động trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp. Với sự hỗ trợ của tỉnh, các HTX đã phát huy ưu thế vượt trội so với các hộ sản xuất đơn lẻ, không những là “cánh chim đầu đàn” hưởng trái ngọt đầu tiên với việc bán được sản phẩm ở các siêu thị, xuất khẩu với giá cao hơn thị trường phổ thông. Đây còn là những “đầu kéo” tiêu thụ hàng nghìn tấn nông sản cho các hộ dân theo chuỗi giá trị. Tiêu biểu, như: HTX dịch vụ nông nghiệp Bảo Minh, xã Chiềng Khoong (Sông Mã) với 37 ha đạt tiêu chuẩn VietGAP, sản lượng 320 tấn nhãn; bán hơn 80 tấn  cho Công ty cổ phần nông, lâm nghiệp Cánh Đồng Vàng (Lạng Sơn) xuất khẩu sang Trung Quốc; bán 3 tấn sang Mỹ qua Công ty cổ phần Thương mại và Xuất khẩu Green Path Việt Nam; bán cho siêu thị Big C Thăng Long (Hà Nội) 2,8 tấn nhãn. HTX Hưng Lộc, xã Chiềng Khương (Sông Mã) với 30 ha nhãn sản xuất theo quy trình VietGAP bán giá cao hơn 30% so với nhãn sản xuất đại trà...

Từ chủ trương đúng đắn tới chiến dịch lớn

Thực hiện chủ trương của tỉnh về phát triển cây ăn quả trên đất dốc, cùng với các loại cây ăn quả khác, cây nhãn trở thành cây trồng chủ lực của tỉnh, với trên 12.000 ha, chiếm 32,68% tổng diện tích cây ăn quả toàn tỉnh. Nhờ áp dụng công nghệ như ghép mắt, trồng cây đã lưu vườn, hàng loạt diện tích trồng mới đã đơm hoa, kết trái, giúp nông dân sớm có nguồn thu từ cây nhãn. Sản lượng nhãn quả năm nay khoảng 62.000 tấn; so với năm 2017, diện tích tăng gần 540 ha, sản lượng tăng 22.760 tấn. Tin vui đến với các hộ nông dân là HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 76/2018/NQ-HĐND ngày 4/4/2018 về chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất, chế biến, tiêu thụ nông sản, thực phẩm an toàn trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2018-2021.

Niên vụ năm nay, tỉnh Sơn La đã sớm khảo sát, dự báo khắp các tỉnh miền Bắc được mùa nhãn, nên chủ động xây dựng kế hoạch tiêu thụ nhãn cho nông dân. Tỉnh đã triển khai chiến dịch lớn để quảng bá, xúc tiến tiêu thụ và đẩy mạnh xuất khẩu. Thành lập Ban Chỉ đạo của Tỉnh ủy về chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu nông sản (gọi tắt là Ban Chỉ đạo 598) do đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm Trưởng ban và lãnh đạo các sở, ngành, bí thư, chủ tịch UBND các huyện, thành phố là thành viên, luôn bám sát cơ sở và tham mưu giúp Ban Thường vụ tỉnh ủy thống nhất chỉ đạo thực hiện đồng bộ các giải pháp chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu nông sản trên địa bàn tỉnh. Ở các huyện trọng điểm về cây ăn quả, như: Sông Mã, Yên Châu, Mai Sơn, Mường La cũng thành lập Tổ công tác trực tiếp chỉ đạo công tác tiêu thụ, xuất khẩu nông sản.

Tự tin vào các sản phẩm đảm bảo chất lượng được cơ quan chức năng cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP đạt yêu cầu xuất khẩu sang các thị trường EU và Hoa Kỳ... Tỉnh đã mời gọi các doanh nghiệp kết nối với các HTX của tỉnh thu mua, tiêu thụ xuất khẩu nông sản. Đồng thời, tổ chức 9 chuỗi sự kiện tuần lễ nhãn và nông sản, hội chợ nông sản, ngày hội nhãn, hội nghị xúc tiến tiêu thụ nông sản trên địa bàn tới các siêu thị lớn tại Hà Nội, đến Bằng Tường, tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc) cho các HTX của tỉnh tham gia quảng bá, giới thiệu sản phẩm, tìm đối tác.

Gắn camera giám sát quy trình sản xuất tại HTX Phương Nam, bản Pha Cúng, xã Lóng Phiêng (Yên Châu).

Vận dụng các cơ chế, chính sách, các cấp, các ngành của tỉnh, huyện đã hỗ trợ tối đa cho các doanh nghiệp, các hộ thành viên HTX từ khâu thu hoạch, cấp tem mác, bao bì, quảng bá giới thiệu sản phẩm, bố trí địa điểm thu gom, đóng gói và vận chuyển nông sản xuất khẩu... Ông Lường Trung Hiếu, Phó Chủ tịch UBND huyện Yên Châu, thông tin: Năm 2018, huyện đã tạo điều kiện cho 14 hợp tác xã trên địa bàn tham gia 10 hội chợ, hội nghị, tuần hàng nông sản để quảng bá thương hiệu sản phẩm, tìm đối tác tiêu thụ. Mỗi mã vùng trồng đều cử cán bộ giám sát, hướng dẫn nông dân sản xuất. Các HTX có hàng xuất khẩu được hỗ trợ tem mác, bao bì, rành nhựa và được hỗ trợ thu hái, đóng gói đến khâu vận chuyển giao hàng cho đối tác.

Tùy theo khả năng, cấp cơ sở cũng tích cực hỗ trợ người nông dân. Ông Phạm Văn Thanh, Chủ tịch UBND xã Lóng Phiêng (Yên Châu) cho hay: Các doanh nghiệp đến đặt vấn đề khảo sát, kết nối thu gom sản phẩm nhãn, xã đã tạo điều kiện cho các bên bằng cách tổ chức họp dân, thống nhất giá thu mua, ký kết hợp đồng. Trong vụ nhãn, rất nhiều phương tiện tham gia giao thông vào ra trên địa bàn. Do vậy, xã đã chỉ đạo lực lượng công an viên tăng cường hướng dẫn, đảm bảo an toàn giao thông, giúp các phương tiện vận chuyển nhãn đi tiêu thụ. Với uy tín 3 khóa làm Chủ tịch UBND xã, 2 khóa Bí thư đảng ủy xã Lóng Phiêng, nay về hưu với vai trò Bí thư chi bộ bản Pha Cúng, ông Vì Văn Khắm đã tích cực tuyên truyền, vận động các hộ dân liên kết thành lập HTX; chỉ đạo Chi đoàn bản tích cực tham gia giúp HTX thu hoạch nhãn xuất khẩu.

Vào vụ thu hoạch, nhân lực gặp tương đối khó, nhất là ở vùng trọng điểm nhãn ở Sông Mã với hơn 6.000 ha nhãn, sản lượng vụ này trên 40.000 tấn quả tươi. Theo tìm hiểu thì 1 xe container chứa 1.100 dành nhãn với tổng trọng lượng 20 tấn nhãn, để đóng được 1 container nhãn phải cần ít nhất 18 công lao động/ngày. Các địa phương đã huy động lực lượng, kịp thời hỗ trợ các HTX khi có đơn hàng xuất khẩu. Vụ nhãn này, huyện Sông Mã đã xuất khẩu hơn 2.500 tấn nhãn sang thị trường Trung Quốc, Mỹ... tính ra huyện đã huy động cả nghìn lượt người hỗ trợ các HTX thu hái, đưa nhãn lên xe để kịp thời gian giao hàng.

Trước sự giúp đỡ tích cực của địa phương, bà Phùng Thị Thu Hương, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Thương mại và Xuất khẩu Green Path Việt Nam, bộc bạch: Chúng tôi rất hài lòng về sự quan tâm của lãnh đạo tỉnh, chính quyền địa phương, HTX, người dân của tỉnh đã thân thiện, hỗ trợ kịp thời, thông tin rõ ràng và có cơ chế chính sách hỗ trợ thiết thực. Nhờ vậy, Công ty đã thu mua được sản phẩm tốt, đơn hàng kịp tiến độ, đáp ứng các yêu cầu xuất khẩu vào các thị trường Mỹ, Dubai, Singapore, Trung Quốc. Còn chị Phạm Thùy Trang, Giám đốc Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Bảo Minh, xã Chiềng Khoong (Sông Mã) xúc động: Vụ này, HTX xuất khẩu 83 tấn nhãn. Thật may mắn khi chúng tôi được huyện cử cán bộ, chiến sĩ, đoàn viên thanh niên giúp thu hoạch nhãn kịp xuất khẩu theo đơn đặt hàng.

      (Còn nữa)

Đức Yến Thành