Nhiệm kỳ 2016 - 2021, lần đầu tiên, Luật tổ chức chính quyền địa phương quy định HĐND cấp xã thành lập Ban Kinh tế - xã hội và Ban Pháp chế. Mặc dù chưa có hướng dẫn cụ thể về phương thức hoạt động, song các Ban HĐND cấp xã tại huyện Mộc Châu đã có nhiều cố gắng, tham gia đầy đủ và ngày càng có chất lượng vào các khâu chuẩn bị nội dung tổ chức kỳ họp HĐND, tiến hành các hoạt động thẩm tra, giám sát, theo dõi việc thi hành pháp luật và tổ chức thực hiện nghị quyết HĐND cùng cấp trên địa bàn, góp phần từng bước nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, phát huy vai trò của HĐND cấp xã.

Thường trực và các Ban HĐND xã Chiềng Sơn (Mộc Châu) tham gia giám sát tại cơ sở.

Ngay sau khi tổ chức thành công cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội và HĐND các cấp tháng 5 năm 2016, HĐND 15 xã, thị trấn huyện Mộc Châu bắt tay vào xây dựng đề án thành lập Ban Kinh tế - xã hội và Ban Pháp chế. Cơ cấu tổ chức, gồm: Trưởng ban, 1 phó trưởng ban và 3 thành viên. Các trưởng ban được cơ cấu là ủy viên Ban thường vụ đảng ủy hoặc ủy viên BCH Đảng bộ xã, thị trấn (đa số là lãnh đạo MTTQ và trưởng khối đoàn thể), phó trưởng ban và các thành viên là đại biểu đại diện cho các thành phần ưu tú của HĐND. Việc bố trí thành phần như vậy vừa đảm bảo tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự tham gia giám sát của các tổ chức chính trị xã hội vừa đem lại tính độc lập tương đối của HĐND với hoạt động của khối chính quyền (UBND).

Đồng chí Nguyễn Thị Kim Ngân, Phó Chủ tịch HĐND xã Chiềng Sơn, cho biết: Do không có hướng dẫn cụ thể về phương thức, chế độ hoạt động của các Ban HĐND xã, để vận hành, chúng tôi phải tự tìm tòi, tiếp thu chọn lọc một số kinh nghiệm hoạt động của Ban HĐND cấp huyện để đưa vào quy chế áp dụng cho hoạt động ở các Ban HĐND xã, như: Các quy trình thẩm tra các văn bản trình kỳ họp HĐND, quy trình tổ chức hoạt động khảo sát, giám sát, hoạt động tiếp công dân, đôn đốc giải quyết ý kiến kiến nghị của cử tri... Các quy chế quy định rõ mối quan hệ giữa các Ban của HĐND với Thường trực HĐND, UBND, MTTQ và các tổ chức đoàn thể; chế độ làm việc, vai trò, trách nhiệm của các thành viên, đảm bảo chặt chẽ, rõ người, rõ việc, thực hiện thuận lợi.

Vượt qua những lúng túng, khó khăn, đến nay hoạt động của các Ban HĐND cấp xã tại Mộc Châu đi vào nền nếp, tổ chức cơ bản tốt các hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ được pháp luật quy định. Nổi bật nhất là hoạt động thẩm tra văn bản. Các Ban đã phân công thành viên chịu trách nhiệm nghiên cứu văn bản, tổ chức cuộc họp thẩm tra, phát hiện được vấn đề bất hợp lý, nội dung sai sót để kiến nghị UBND cấp xã báo cáo giải trình hoặc có các giải pháp xử lý; cung cấp được cho đại biểu HĐND các thông tin cần thiết để xem xét trước khi biểu quyết thông qua các nghị quyết của HĐND. Chất lượng nghị quyết của HĐND xã, thị trấn vì thế đảm bảo về nội dung, hạn chế những sai sót về thể thức.

Đối với hoạt động giám sát, các Ban đã đề xuất HĐND xã, thị trấn ban hành chương trình giám sát hằng năm, làm chủ được quy trình giám sát chuyên đề, tổ chức được nhiều cuộc giám sát có chất lượng. Trong 5 năm, các Ban của HĐND xã, thị trấn trên địa bàn huyện đã thực hiện được 193 cuộc giám sát, nội dung tập trung vào các lĩnh vực như: công tác quản lý ngân sách, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, quản lí đất đai, bảo vệ và phát triển rừng, xoá đói giảm nghèo, chống các tệ nạn xã hội, việc triển khai các chính sách an sinh xã hội... Sau giám sát, đã đề xuất, kiến nghị UBND các xã, thị trấn xem xét giải quyết 955 nội dung. Đến cuối nhiệm kỳ đã giải quyết được 892 đề xuất, kiến nghị, đạt 93,5%, còn 63 kiến nghị đang được xem xét giải quyết. Việc tổ chức giám sát đảm bảo đúng thẩm quyền, kịp thời phát hiện nhiều hạn chế, thiếu sót trong thực hiện các chủ trương, chính sách ở cơ sở, kiến nghị xử lý và đề xuất nhiều giải pháp giải quyết có hiệu quả các vấn đề bức xúc ở địa phương, góp phần tích cực nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành của chính quyền ở cơ sở, góp phần nâng cao vai trò, vị trí của cơ quan dân cử ở địa phương.

Đồng chí Tăng Văn Xiến, Phó Chủ tịch HĐND huyện Mộc Châu, cho biết: Để giúp HĐND các xã, thị trấn nâng cao chất lượng, mỗi năm HĐND huyện tổ chức đoàn công tác đến từng xã, thị trấn để hướng dẫn cầm tay chỉ việc, trực tiếp rút kinh nghiệm những việc đã làm được, việc chưa làm được, những nội dung cần sửa chữa, khắc phục. Chính vì thế mà đến nay, các Ban của HĐND cấp xã thuộc huyện đã hoạt động tích cực, hiệu quả. Chúng tôi đang tổ chức xây dựng hệ thống văn bản, biểu mẫu, làm rõ hơn về quy trình nghiệp vụ để áp dụng thống nhất ở HĐND cấp xã trong nhiệm kỳ tới.