Chiến dịch Điện Biên phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” đã lùi xa 64 năm, nhưng ký ức về những năm tháng hào hùng đó vẫn in đậm trong tâm trí những người lính Điện Biên năm ấy. Dù đã ở tuổi 87, hơn 60 năm tuổi Đảng, đôi mắt ông Nguyễn Quốc Toản, ở tổ 9, phường Quyết Thắng (Thành phố) vẫn bừng sáng khi sống lại những năm tháng khói lửa.

Ông Nguyễn Quốc Toản bên các cháu.

Nhập ngũ tháng 7/1952, thời điểm cả nước dồn lực lượng chuẩn bị cho chiến dịch lịch sử. Chiến sỹ trẻ Nguyễn Quốc Toản thuộc biên chế Sư đoàn 312 cùng đồng đội hành quân bộ lên Điện Biên Phủ, vừa đi vừa huấn luyện, học bắn súng, ném lựu đạn, đào công sự, hầm bí mật, học kỹ thuật chiến đấu, trao đổi kinh nghiệm chiến trường... thiếu thốn đủ đường, nhưng ai ai cũng hăng hái vượt qua bom đạn kẻ thù, quyết tâm đánh thắng địch. Ông hồi tưởng: Trong chiến dịch thu - đông năm 1953-1954, lực lượng địch tại tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ bao gồm 17 tiểu đoàn bộ binh và lính dù, 3 tiểu đoàn công binh, 1 đại đội xe tăng, 1 đại đội xe vận tải 200 chiếc và một phi đội không quân thường trực 14 chiếc. 16.200 tên địch bố trí ở 49 cứ điểm, chia thành 8 cụm, mỗi cụm là một hệ thống hỏa lực nhiều tầng, án ngữ ngay giữa Mường Thanh. Sau 5 ngày chiến đấu, quân ta đã tiêu diệt gọn 2 cứ điểm kiên cố vào bậc nhất là Him Lam và Độc Lập, sau đó làm tan rã thêm 1 tiểu đoàn địch và tiêu diệt tiểu đoàn ở Bản Kéo, diệt và bắt sống 2.000 tên địch, phá hủy 26 máy bay, mở thông cửa vào trung tâm tập đoàn cứ điểm, uy hiếp sân bay Mường Thanh. Đúng 17h30 ngày 30/4/1954, ta mở đợt tấn công thứ 2. Cuộc chiến trên đồi A1 diễn ra hết sức gay go, ác liệt. Khi đánh vào khu Đông ngày 4/4, ta diệt 2.500 tên địch, chiếm lĩnh phần lớn các cao điểm. Đêm 1/5/1954, ta mở đợt tấn công thứ 3, đánh chiếm các cứ điểm còn lại phía Đông và phía Tây, bẻ gãy các cuộc phản kích của địch. Đêm 3/5/1954, bộ đội ta chỉ cách sở chỉ huy của địch 300 m.

17h30 ngày 7/5/1954, những trận pháo kích của bộ đội ta nhằm thẳng vào sở chỉ huy địch. Tướng De Castries và toàn bộ tham mưu tập đoàn cứ điểm của địch bị bắt sống. Gần 1 vạn quân địch ra khỏi hầm xin hàng. Đêm đó ta tấn công bắt sống toàn bộ quân địch ở phân khu Nam. Sau 56 ngày đêm chiến đấu anh dũng, chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ đã toàn thắng. Ta tiêu diệt và bắt sống 16.200 tên địch, bắn rơi và phá hủy 62 máy bay, thu toàn bộ vũ khí, kho xăng, đạn dược, quân trang quân dụng...

Với những cống hiến của mình, ông Toản được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất; Huân chương Quân kỳ Quyết thắng; Huân chương Chiến sỹ vẻ vang hạng Nhất, Nhì, Ba; Huân chương chống Mỹ cứu nước hạng Hai và nhiều bằng khen, giấy khen khác của quân đội và địa phương... Năm 1982, ông nghỉ hưu và nhiều năm liền được bầu làm Bí thư chi bộ tổ 9. Với phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ, ở cương vị nào, ông cũng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, luôn là tấm gương sáng cho thế hệ mai sau học tập và noi theo.