Điểm khác biệt của sản xuất nông nghiệp ở Yên Châu hiện nay so với trước đây là đã hình thành vùng sản xuất hàng hóa tập trung, với các loại cây trồng chủ lực: Xoài, mận hậu, nhãn, chuối, mía, tỏi... nâng giá trị thu nhập trên diện tích đất canh tác lên 38 triệu đồng/ha. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc làm thay đổi tập quán sản xuất của nhân dân trong huyện trên bước đường hội nhập kinh tế.

Sản phẩm xoài xã Chiềng Hặc (Yên Châu) đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu sang thị trường Australia. Ảnh: Mạnh Hùng

Huyện Yên Châu có 35.143 ha đất sản xuất nông nghiệp. Theo Kế hoạch “Tái cơ cấu ngành trồng trọt theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững” đến năm 2020, huyện đặt ra mục tiêu phấn đấu trồng 3.000 ha cây ăn quả các loại theo hướng xây dựng và phát triển các vùng sản xuất hàng hóa tập trung, với hình thức trang trại hợp tác xã, khu nông nghiệp, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm; tổ chức sản xuất có sự gắn kết từ phát triển vùng nguyên liệu tập trung đến chế biến, bảo quản tại chỗ gắn với thị trường tiêu thụ; nâng quy mô và đa dạng hóa các phương thức sản xuất phù hợp với điều kiện thực tế từng vùng đối với các sản phẩm có thế mạnh như: Xoài, nhãn, mận hậu, chuối... Theo đó, huyện chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tổ chức chuyển giao tiến bộ kỹ thuật sản xuất cho nhân dân các xã; nhân rộng một số mô hình cây ăn quả đạt hiệu quả kinh tế cao như: Mô hình ghép nhãn chín muộn tại xã Lóng Phiêng; xoài ở xã Chiềng Hặc, Tú Nang...; mận hậu xã Phiêng Khoài, Yên Sơn... Điểm nhấn là, diện tích cây ăn quả trên địa bàn huyện đã và đang phát triển mạnh theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung, sử dụng giống mới (cây ghép) có năng suất, chất lượng cao, bước đầu hình thành chuỗi liên kết sản xuất. Trong đó, các cây xoài, nhãn, chuối tập trung phát triển tại các xã vùng thấp, dọc quốc lộ 6; mận hậu phát triển tại các xã vùng cao, biên giới. Đặc biệt đã thành lập 28 HTX trồng cây ăn quả, 3 HTX trồng rau xanh các loại. Trong sản xuất, quan tâm đầu tư áp dụng công nghệ tiên tiến, với 10 ha được áp dụng công nghệ tưới nhỏ giọt; 125,6 ha sản xuất theo quy trình VieGAP (117,5 ha cây ăn quả và 8,1 ha rau xanh)... Cùng với đó, huyện tăng cường công tác quảng bá, xúc tiến thương mại, bước đầu hình thành chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm quả tại một số siêu thị ở Hà Nội, góp phần quảng bá thương hiệu sản phẩm xoài Yên Châu với thị trường trong và ngoài nước.

Tính đến hết năm 2017, huyện có 4.638 ha cây ăn quả các loại (2.025 ha đã cho thu hoạch),  sản lượng đạt 15,750 tấn quả. Trong đó, 1.162 ha xoài, gồm 7 giống xoài địa phương: Xoài tròn, xoài hôi, xoài mút, mắc trai, xoài trứng, xoài dài, xoài tiền và xoài lai như xoài: Đài Loan, xoài Thái, xoài Úc. Riêng xoài tròn Yên Châu đã được cấp Giấy chỉ dẫn địa lý tại Quyết định số 2958/QĐ-SHTT, ngày 30/11/2012 của Cục Sở hữu trí tuệ. Vụ xoài năm 2017, Yên Châu có hơn 6 tấn xoài được xuất khẩu sang Australia. Sản phẩm xoài của huyện còn đi vào được các siêu thị ở thành phố Hà Nội, Quảng Ninh, Hải Phòng... Vụ xoài năm nay có 650 ha cho thu hoạch, sản lượng khoảng 3.200 tấn quả, trong đó 950 tấn thuộc chuỗi sản xuất quả an toàn đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.

Hiện nay, Yên Châu có 1.162 ha nhãn  (trên 1.000 ha nhãn ghép), trong đó 437 ha đã được thu hoạch. Dấu ấn đối với loại cây trồng này là, tháng 3 năm 2017, huyện phối hợp với Chi cục Trồng trọt và bảo vệ thực vật, Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu I khảo sát đánh giá cấp mã số vùng trồng cho 13 ha nhãn. Năm 2018 huyện đề nghị khảo sát cấp mã số vùng trồng 72 ha cho 2 hợp tác xã (HTX nông nghiệp Phương Nam 51 ha, HTX Thanh Sơn 21 ha), đủ điều kiện để xuất khẩu. Riêng vùng trồng mận hậu của Yên Châu gồm 1.428 ha (596 ha đã thu sản phẩm), tập trung ở các xã: Lóng Phiêng, Chiềng Tương, Phiêng Khoài, Chiềng On, Yên Sơn, sản lượng mận đạt 6.123 tấn, thu nhập bình quân trên 1 ha đất trồng mận đạt 124 triệu đồng. Đặc biệt, sản phẩm mận quả đã nằm trong chuỗi quả an toàn để xuất khẩu, tạo cơ hội cho các hộ trồng mận vươn lên làm giàu. Đối với 368 ha chuối đã cho sản phẩm được trồng ở các xã: Viêng Lán, Sặp Vạt, Chiềng Hặc, Tú Nang và Lóng Phiêng. Sản lượng bình quân đạt 4.054 tấn chuối quả/năm, trong đó khoảng 10% sản lượng quả thu mua để chế biến chuối khô, chuối ép dẻo, rượu chuối... Ngoài ra, trên địa bàn huyện còn hình thành vùng sản xuất mía nguyên liệu với 1.635 ha, tại Yên Sơn, Phiêng Khoài, Chiềng Đông, Chiềng Sàng, Chiềng Hặc... Đây là cây trồng duy nhất của huyện sản xuất theo hình thức liên kết đầu tư sản xuất và bao tiêu sản phẩm trực tiếp với các hộ nông dân.

Việc hình thành các vùng sản xuất hàng hóa tập trung trên địa bàn huyện  Yên Châu đã mang lại đa lợi ích cho người dân. Trong đó, được tiếp cận với kỹ thuật công nghệ tiên tiến, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm nông sản, mở rộng thị trường tiêu thụ... Đời sống nhân dân ngày càng khởi sắc.