Năm 2015, 11 hộ dân ở bản Un, xã Song Khủa, huyện Vân Hồ phải di dời khỏi vùng bị sạt lở nguy hiểm để đến nơi ở mới an toàn. Trước khi di chuyển, lãnh đạo huyện đã hứa sẽ hỗ trợ một khoản kinh phí theo các quy định của Nhà nước. Tuy nhiên, đến nay việc hỗ trợ cho các hộ dân nơi đây vẫn còn dang dở, đời sống, sản xuất các hộ gia đình phải di chuyển đang gặp nhiều khó khăn.

Những hộ dân trong nhóm 11 hộ ở bản Un đã di chuyển đến nơi ở mới.

Khó khăn sau di chuyển

Mùa mưa lũ năm 2014, bản Un có hộ ông Quách Công Lâm bị đá lăn làm sập hoàn toàn ngôi nhà đang ở. Trước nguy cơ sạt lở tiềm ẩn, đe dọa nghiêm trọng tính mạng và tài sản của người dân, năm 2015, Ban quản lý bản đã họp dân và đề nghị cấp trên cho 11 hộ nằm trong vùng sạt lở nguy hiểm di chuyển đến nơi an toàn. Xã và huyện đã chấp thuận và cấp đất để di chuyển xen ghép nội bản cách chỗ cũ khoảng 1km. Ông Đinh Văn Bình, Trưởng bản Un cho biết: Thời điểm đó, xã chỉ giao lô đất, còn san ủi mặt bằng làm nền nhà là dân tự làm. 11 hộ này đã được nhận khoản tiền hỗ trợ 7 triệu đồng/hộ, ngoài ra không được hỗ trợ gì thêm. Nhằm đảm bảo sinh kế lâu dài, các hộ đã vay thêm tiền để san nền, dựng lại nhà và làm nhà mới. Song, có 9 hộ chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nên không thể thế chấp tài sản để vay ngân hàng, họ đành phải vay ngoài với lãi suất cao, nhiều hộ phải vay tới 100 triệu đồng (30 triệu đồng của Ngân hàng CHSX huyện, còn lại là vay ngoài). Đến thời điểm này, hầu như họ vẫn chưa trả hết nợ. Trước khi di chuyển, lãnh đạo huyện và xã có xuống vận động người dân di chuyển và hứa sẽ được hỗ trợ 20 triệu đồng/hộ theo Quyết định 3513 của UBND tỉnh ban hành định mức hỗ trợ trực tiếp cho hộ gia đình, hỗ trợ cộng đồng và quản lý, chỉ đạo thực hiện Chương trình bố trí dân cư trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2014-2020. Đến tháng 9/2016, bản gửi 3 đơn kiến nghị lên xã, huyện và tại các cuộc tiếp xúc cử tri, bản cũng đã có ý kiến nhưng chưa có cấp nào trả lời cụ thể.

Anh Quách Công Hải, một trong những hộ đã vay 100 triệu để làm nhà, nói: Lãnh đạo huyện bảo mỗi hộ sẽ được hỗ trợ 20 triệu đồng, nếu nhà nào ở xa mặt đường sẽ hỗ trợ làm đường bê tông, cung cấp điện, nước đầy đủ. Do đó, gia đình tôi đi vay trước bên ngoài 100 triệu đồng để làm nhà. Song, đã 4 năm từ ngày chuyển đến đây, đường bê tông không có, nước chưa được dùng, điện thì phải tự lắp! Gia đình bà Đinh Thị Lù cũng trong tình trạng chưa biết đến bao giờ trả hết nợ, vì năm 2016, bà vay Ngân hàng CSXH huyện 40 triệu đồng, vay thêm bên ngoài 50 triệu đồng với lãi suất 4%/tháng. Mỗi năm tích cóp từ trồng ngô sắn... chỉ đủ trả lãi chứ chưa trả được gốc. Còn ông Đinh Văn Liến cũng không khá hơn, vì vay hơn 10 triệu đồng để làm nền nhà, tháng trước chủ nợ đến đòi, định bắt cả con bò “chính sách” của gia đình để trừ nợ, xin mãi chủ nợ mới cho kéo dài thêm thời gian nợ. Đáng chú ý hơn là tại điểm bị sạt lở, vẫn còn hộ ông Quách Công Hanh đang sinh sống. Khi di chuyển, ông đã chuẩn bị vật liệu để làm nhà mới. Song, tháng 12/2015 ông bị bệnh, có bao nhiêu tiền vay để làm nhà đều chi cho khám chữa bệnh. Còn 7 triệu đồng được hỗ trợ thì làm nền nhà không đủ, thế nên đến giờ vẫn chưa thể di chuyển được. Ông đã 4 lần làm đơn đề nghị vay tiền làm nhà mới được vay 30 triệu đồng để dựng căn nhà chừng 30 m2 nhưng vẫn không đủ, vì vậy gia đình ông vẫn bất chấp nguy hiểm ở lại căn nhà cũ.

Ý kiến những người có trách nhiệm

Phóng viên Báo Sơn La đã gặp ông Vì Văn Son, Chủ tịch UBND xã Song Khủa, ông cho biết: Đến thời điểm này, xã chưa nhận được đơn của bà con. Việc di chuyển nhân dân bản Un triển khai từ năm 2015, xã đã gửi tờ trình đề nghị phê chuẩn phương án di chuyển và đã được huyện hỗ trợ đột xuất 7 triệu đồng/hộ theo Nghị định số 136 của Chính phủ thời điểm ngày 30/7/2016. Lúc đó, huyện không thực hiện theo Quyết định số 3513 của UBND tỉnh. Để di chuyển dân, xã thống nhất với bản về lô đất và chỉ hỗ trợ về nhân lực để san nền, dựng nhà. Đối với 41 hộ di chuyển đợt 2 năm 2017, xã đã có báo cáo đề nghị hướng dẫn lập hồ sơ xin hỗ trợ kinh phí cho các hộ bị ảnh hưởng thiên tai di chuyển đến nơi ở mới, tuy nhiên cũng chưa được hỗ trợ gì. Lãnh đạo huyện xuống cũng nói với dân là hỗ trợ với mức như vậy. Đến giờ huyện chưa hỗ trợ, xã không có nguồn.

Đề cập vấn đề với lãnh đạo huyện Vân Hồ, ông Vũ Xuân Hiếu, Phó Chủ tịch UBND huyện, trao đổi: Huyện đã hỗ trợ 7 triệu đồng/hộ bằng vốn đảm bảo xã hội do Phòng Lao động TB-XH huyện thực hiện. Người dân bản Un thắc mắc chưa được hỗ trợ bởi họ thấy năm 2017 có những hộ khác bị ảnh hưởng bão lũ, sập nhà hoàn toàn được hỗ trợ theo Nghị định số 136 tối đa là 20 triệu đồng, còn lại không sập đổ nhà hoàn toàn thì cân đối hỗ trợ khoảng 15 triệu đồng. Trước những thông tin vừa nêu, huyện sẽ rà soát lại để sớm trả lời dân.

Còn ông Thái Bá Sinh, Trưởng Phòng NN và PTNT huyện thì nói: Chúng tôi chưa nhận được kiến nghị của nhân dân bản Un, chúng tôi sẽ rà soát lại thông tin này. Thời điểm đó, huyện không ra quyết định di chuyển dân, mà chỉ ra thông báo di chuyển. Phòng Lao động, TB-XH huyện đã tham mưu cho huyện hỗ trợ theo Nghị quyết số 67 của Chính phủ. Mặc dù Nghị định 136 ban hành năm 2013, nhưng 11 hộ trên không thuộc đối tượng nên chỉ được hỗ trợ 7 triệu đồng/hộ. Ông Phùng Tiến Sơn, nguyên Trưởng Phòng LĐ, TB-XH huyện lại khẳng định việc hỗ trợ 7 triệu đồng/hộ cho 11 hộ ở bản Un vẫn chưa được thực hiện. Ông Sơn bảo Phòng chỉ tham mưu việc hỗ trợ ở xã Liên Hòa, chứ không phải ở bản Un, xã Song Khủa. Nếu năm 2015 họ được hỗ trợ thì mức tối đa là 20 triệu đồng, thấp nhất cũng 15 triệu đồng. Tất nhiên, phải có quyết định di chuyển của huyện thì Phòng mới tham mưu hỗ trợ được. Thực tế chúng tôi chưa nhận được quyết định di chuyển nào liên quan đến bản Un, xã Song Khủa.

Ngay sau có thông tin của Báo Sơn La, ngày 20/7/2018, UBND huyện Vân Hồ đã có báo cáo số 1969 về việc giải quyết hỗ trợ cho 11 hộ dân tại bản Un. Theo báo cáo, việc di chuyển đối với 11 hộ dân bản Un là di chuyển xen ghép không nằm trong Quy hoạch bố trí sắp xếp dân cư tỉnh Sơn La giai đoạn 2012-2015 và định hướng đến năm 2020 nên không thực hiện hỗ trợ di chuyển theo các nội dung tại Quyết định số 3513/QĐ-UBND ngày 22/12/2014 của UBND tỉnh. Ngày 27/6/2016, UBND huyện đã có Quyết định số 465 về việc phê duyệt trợ cấp đột xuất cho 11 hộ di dời nhà ra khỏi vùng có nguy cơ sạt lở tại bản Un với số tiền là 7 triệu đồng/hộ theo Nghị định số 13 của Chính phủ ngày 27/2/2010. Về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho 11 hộ dân, UBND huyện đảm bảo hoàn thành trong tháng 7/2018. (Đến ngày 3/8, phóng viên đã liên hệ với Trưởng bản Un và được biết, trong 9 hộ thì chưa hộ nào được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất).

Trao đổi vấn đề này với Chi cục Phát triển nông thôn, ông Nguyễn Văn Vụ, Trưởng phòng Nông thôn và bố trí dân cư cho biết: 11 hộ dân ở bản Un thuộc đối tượng được hỗ trợ theo Quyết định số 3513. Là cơ quan thường trực nhiệm vụ bố trí dân cư, nhưng đơn vị chưa thấy huyện Vân Hồ đề xuất hỗ trợ. Hơn nữa, việc di chuyển 11 hộ dân không có quyết định di chuyển là chưa đúng quy trình.

Cần khẩn trương hỗ trợ bà con

Thời điểm di chuyển, lãnh đạo huyện, xã đã vận động bà con di chuyển và thông tin việc hỗ trợ di chuyển sẽ thực hiện theo Quyết định 3513 của UBND tỉnh, do đó người dân đã tin tưởng, nhanh chóng di chuyển đến nơi ở mới. Song, đã 4 năm nay, người dân vẫn trông chờ vào khoản hỗ trợ mà họ tin là sẽ được nhận, nhiều hộ đã chủ động vay tiền với lãi suất cao để kịp thời di chuyển và làm nhà mới khi mà tiền hỗ trợ của Nhà nước chưa tới. Quyết định số 3513 của UBND tỉnh được ban hành nhằm giúp các hộ dân trong diện phải di chuyển khẩn cấp ra khỏi vùng sạt lở nguy hiểm sớm ổn định cuộc sống ở nơi ở mới. Việc tuyên truyền, rà soát và áp dụng chính sách chưa kịp thời đã khiến 11 hộ dân nêu trên lâm vào cảnh khó khăn. Đề nghị cấp ủy, chính quyền huyện Vân Hồ làm rõ trách nhiệm của những đơn vị liên quan, đồng thời vận động hộ còn lại di chuyển đến nơi ở mới và có phương án kịp thời để 11 hộ dân bản Un được hỗ trợ theo quy định, sớm ổn định cuộc sống.